چکیده:
در دهههای طرح و اوج گرفتن ملیسازی صنعت نفت در کشورهای تولیدکننده نفت جهان، کشورهای مختلف رویکردهایی را جهت افزایش سهم خود در سود نفتی و همچنین افزایش کنترل بر تولید و فروش نفت اتخاذ کردند. در این میان عربستان سعودی رویکرد ملیسازی تدریجی را برگزید. شرکت نفت بینالمللی آرامکو در پی انعقاد قرارداد امتیازی دولت عربستان با شرکت نفت استاندارد اویل کالیفرنیا تشکیل شد. در نهایت صد درصد مالکیت این شرکت به دولت عربستان سعودی منتقل شد. در سالهای اخیر پس از طی مسیر ملیسازی، ولیعهد عربستان سعودی بحث خصوصیسازی آرامکو سعودی را مطرح کرد. در این مقاله نحوه ملیسازی مروری بر نحوه ملیسازی نفت از طریق ملیسازی شرکت آرامکو که دارنده امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در عربستان بود را مرور خواهیم کرد. سپس سیر تمایل به خصوصیسازی این صنعت را ملاحظه خواهیم کرد. در پایان درساموختههای ناشی از مرور این تحول در قالب جمعبندی بیان خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
بعدها و به دلیل تغییر شرایط در صنعت بینالمللی نفت، عربستان سعودی مانند اکثر کشورهای تولیدکننده نفت در حال توسعه، از قراردادهای امتیازی ناراضی شدند؛ چرا که این امتیازات منجر به محرومیت آنها از اعمال اقتدار حکومتی بر منابع طبیعیشان و هدایت چنین منابعی در جهت ارتقاء توسعه اجتماعی و اقتصادی میشد.
در نتیجه، مقرراتی که در حال حاضر به طور معمول گنجانده میشود - مانند موارد مربوط به میزان هزینهای که شرکت باید به فعالیتهای اکتشافی اختصاص دهد، مشارکت دولت در فرآیند تصمیمگیری، تعهد شرکت به ارائه اطلاعات زمینشناسی اکتشاف به دولت، بند مذاکره مجدد، تعهد شرکت به سرمایهگذاری مجدد بخشی از بازده سرمایهگذاری در پادشاهی، تعیین نرخ تولید و قیمت نفت خام، حفظ منابع نفتی و غیره - در امتیاز 1933 گنجانده نشد و اختیار تمام این موارد با شرکت بود.
با توجه به ذخایر عظیم نفتی که در عربستان سعودی کشف شد، شرکت استاندارد نفت کالیفرنیا مجبور شد امتیاز را با شرکتهای دیگر، یعنی شرکت استاندارد اویل FootNote No="26" Text="Standard Oil Company of New Jersey ersey" و شرکت نفت سوکان در 10 اکتبر 1948، دولت عربستان سعودی با آرامکو یک قرارداد فراساحلی منعقد کرد.
org/wiki/History_of_the_oil_industry_in_Saudi_Arabia#cite_note-7" ote-7 بند چهارم: اشکالات وارده بر قراردادهای امتیازی از دید عربستان سعودی همانطور که بیان شد، در جریان مذاکرات قرارداد امتیاز 1933 و موافقتنامههای تکمیلی آن، توجه دولت سعودی بر نیاز فوری به بودجه برای رفع نیازهای مالی رو به رشد توسعه اقتصادی و اجتماعی متمرکز بود.
اکثر کشورهای تولیدکننده نفت در حال توسعه به این اصل استناد کردند تا خواستار مذاکره مجدد در مورد قراردادهای امتیازی خود شوند FootNote No="35" Text="Okeefe, P J, "The United Nations and Permanent Sovereignty over Natural Resources", 8 Journal of World Trade Law, 1974, 239-282..