چکیده:
به گواه تجربه ی تاریخی بشـر، نتیجه ی تقابل قدرت و آزادی، اسـتیلای قدرت حکومتی و تضـییق حقوق و آزادی افراد بوده اسـت ؛ بنابراین قوانین اسـاسـی به ویژه قوانین اسـاسـی کشـورهای متمدن در جهت حمایت از حیثیت و منزلت انسـانی با این منطق که قدرت را باید تنظیم و حقوق و آزادیها را تضمین نمود ابتدا در مقام بیان ، احیای و تضمین آزادیها و سپس در مقام تلفیق و آشتی بین قدرت حکومت و حقوق و آزادیهای مردم بوده اند و در همین راسـتا وظایف نظارتی متعددی را در جهت صـیانت از حقوق و آزادی های افراد برای قوای حکومتی مورد تصــریح و تاکید قرار داده اند. در جمهوری اســلامی ایران نیز به عنوان یک نظام مردم ســالار، حقوق و آزادیهای اســاســی به عنوان حیطه ی مورد پذیرش عقل و شـرع ، در راس توقعات اجتماعی قرار گرفته و در همین راسـتا علاوه بر جرم انگاری، تضـمین حکومتی مختلف در جلوه های گوناگون به منظور حفظ حقوق مزبور و پیگیری قانونی در صـورت نقض آن ها، پیش بینی شـده اسـت ؛ در همین راسـتا و با در نظر گرفتن اهمیت کانونی آزادی و تصــریح مکرر قانون گذار اســاســی و عادی جمهوری اســلامی ایران به ضــرورت صــیانت از حقوق و آزادی ها و با امعان نظر به نقش اصــیل قوه ی قضــائیه در صــیانت از حقوق و آزادیها، ضــمن بحث پیرامون آزادی و مفهوم کلی نظارت ، ارزیابی وظایف نظارتی قوه ی قضائیه جمهوری اسلامی ایران در رابطه با حقوق و آزادیها مطمح نظر نگارنده قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
در همین راستا و به منظور تضمین آزادیهای پذیرفته شده در قانون اساسی، تدابیر زیر اتخاذ شده است : التزام دولت به محو استبداد، خودکامگی و انحصارطلبی و نیز تأمین آزادیهای سیاسی و اجتماعی٦ در جهت حفظ کرامت و ارزش های والای انسانی و تحقق آزادی توأم با مسئولیت در برابر خدا٧ به عنوان یکی از اهداف قانون اساسی، سوگند رئیس جمهور مبنی بر پاسداری از مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و اجتناب از خودکامگی و نیز حمایت از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته ٨ و ترتب مسئولیت قانونی بر اصل مذکور به موجب تفسیر شورای نگهبان ٩، مسئولیت قوه ی قضائیه در تحقق بخشیدن به عدالت به عنوان قوه ی پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و نیز تلاش در جهت احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع به عنوان یکی از وظایف نهاد مزبور ١٠، سوگند نمایندگان مجلس شورای اسلامی مبنی بر در نظر داشتن آزادی مردم و تأمین مصالح ١.
٣- نظارت بر حقوق و آزادی ها از رهگذر وظایف اساسی قوه ی قضائیه قوه ی قضائیه یا قوه ای که کارهای دادرسی حکومت را بر عهده میگیرد (ارسطو، ١٣٦٤: ١٨٧) اگرچه از نظر برخی صاحب نظران ، کم اهمیت ترین قوه در میان قوای سه گانه ی حکومت بوده (منتسکیو، ١٣٦٢: ٢٩٦) و در رأس قوا قرار نمیگیرد (روسو، ١٣٦٦: ١٢٣) اما با توجه به وظیفه ی مهمی که در رابطه با احیا و دفاع از حقوق و آزادیهای مردم دارد، به عنوان یکی از قوای سه گانه ی مورد نیاز حکومت ، همواره مورد توجه صاحب نظران بوده و در قانون اساسی کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران وارد شده است .