چکیده:
در یکیدو قرن اخیر، در ایران (عصر مشروطه) و مصر (عصر نهضت)، شاهد تحولات عمدهای در زمینههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... هستیم که بهویژه در اثر آشنایی با غرب و دستاورهای دنیای غرب به وقوع پیوستهاست. تبارشناسی این تحولات ما را به تجارب مشترک و سویههای مشابه و همانندی رهنمون میکند. در این میان، شاعران مصری و ایرانی یکی از طبقات اجتماعی بودند که در متن دگردیسیهای زیستبوم خود، در مقام مصلحی اجتماعی برآمدند و نقشآفرینی کردند. سید اشرفالدین گیلانی و محمود سامی البارودی از جمله شاعرانی هستند که شعر را در خدمت اصلاح امور جامعه خویش قرار دادهاند. مقاله حاضر با رویکرد ادبیات تطبیقی آمریکایی بر آن است تا تشابهات مفاهیم مطرح در شعر این دو شاعر را در زمینه اجتماعیات واکاوی کند. در مجموع، میتوان گفت دردها و دغدغههای مشترک اجتماعی نسیم شمال و بارودی در موضوعاتی چون ترغیب مردم به علماندوزی و مبارزه با جهل، باستانگرایی، ستیز علیه بیگانگان، عدالتخواهی، قانون، آگاهیبخشی و بیداری مردم, و... در اشعارشان بازتاب مییابند که شکل تفصیلی آن در مقاله خواهد آمد.
خلاصه ماشینی:
در مجموع ، میتوان گفت دردها و دغدغه های مشتر́a اجتماعی نسيم شمال و بارودی در موضـوعاتی چون ترغيـب مـردم بـه علـم انـدوزی و مبـارزه بـا جهـل ، باسـتان گرايـی، سـتيز عليـه بيگانگـان ، عدالت خواهی، قانون ، آگاهیبخشی و بيداری مردم , و...
در اين ميان ، برای نمونه ، تبلـور گـذار از دوران قـديم بـه دوران جديـد و بازتـاب مناسـبات اجتماعی ناشی از انقلاب را، شاعرانی همچون سيد اشرف الدين حسينی گيلانی در ايـران و محمود سامی البارودی در مصر نمايندگی میکنند.
با توجه به اهميت ادبيات تطبيقی در شناساندن بسياری از زوايای تاريک ادبيات ملـل مختلف از طريق مقايسۀ شاعران با يکديگر، به نظر میرسد کـه بررسـی تطبيقـی سـيد اشرف الدين حسينی گيلانی و محمود سامی البارودی ما را در کشف بسـياری از مفـاهيم ادبيات دو ملت در دورۀ معاصر رهنمون میسازد؛ چنان کـه «وظيفـۀ تطبيـق گـر بررسـی اشتراکات و تفاوت های يک نوع ادبی خاص در دو ادبيات ملی است » (انوشيروانی، ١٣٩١: ٥).
٢. پيشينه و روش پژوهش با توجه به بررسیهای انجام شده ، پژوهشی تاکنون با عنوان مقالـۀ حاضـر مشـاهده نشده است ، اما در عين حال ، پژوهش هايی صورت گرفته که با پـژوهش حاضـر بـه طـور غيرمستقيم ارتباط دارد؛ از آن جمله ، میتوان به مقالۀ «بررسی تطبيقی انتقاد اجتماعی در شعر محمود سامی البارودی و ملک الشعرا بهار» (ر.
شفيعی کدکنی در اين زمينه مینويسد: «سيد اشرف الدين با همـۀ سـادگی و نگاه طبيعی خود از گرايش های سياسی رجال ايران عصر مشروطيت کـه جمعـی هـوادار آلمان بودند و گروهی طرفدار روس و عـده ای نيـز متکـی بـه انگلسـتان ، از کلمـۀ فيـل (Phil)ـ به معنی دوستدارـ استفاده کرده است » (شفيعی کدکنی، ١٣٩٠: ٥٨ـ٥٩).