چکیده:
یکی از اصول مهم در سیرۀ معصومین (ع) مسئله برقراری عدل است. انسانها هم در زندگی فردی و هم در روابط اجتماعی باید عدالت را رعایت نمایند. بحث عدل و عدالت در اندیشه های امام علی(ع) و نهج البلاغه مبحث بسیار گسترده و عمیقی است،در نگاه امام علی(ع)، عدالت، راس و هستة اصلی و به مثابه شیره ایمان و سرچشمه همه خوبیهاست. حضرت علی (ع) از عدالت به عنوان زینت و آرایه فرمانروایی یاد میکند و عدالت را برابر با حیات و زندگی و ستم را موجب مرگ و فنا معرفی مینماید. «العدل حیاة و الجور ممحاة»؛ عدل و داد، حیات و زندگی و ستم موجب مرگ و نیستی است. در این مقاله قصد داریم به عدل و عدالت خواهی در جامعه اسلامی با مداقه در نهج البلاغه و دیدگاه اندیشمندان غیر مسلمان درخصوص عدالت بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: عدل، عدالت، نهج البلاغه، جوامع اسلامی، قرآن کریم، قسط و داد بخش اول: بررسی و شناخت مفهوم عدالت و عدالت اجتماعی معنای اصطلاحي عدل تقريباً با معناي لغوي آن يكسان است؛ عدالت در اصطلاح به معناي برابری و رعایت حد وسط بین افراط و تفریط است به گونه ای که درآن هیچ زیاده و كمبودي نباشد.
از دیدگاه مسلمانان اعتدال و عدالت به عنوان فضیلتی در وجود افراد می باشد که نشانه سعادت فرد است و وجود این خصیصه در بین حاکمان، جامعه ای عادلانه و خوشبخت را تشکیل می دهد.
1 در کلام ايشان مجموعاً چهار معنی در استعمال کلمه عدل لحاظ شده است که تحت عناوين عدل الهي و عدالت اجتماعي قرار مي گيرند و عبارتند از: الف: موزون بودن: مجموعه ای که در آن اجزاء متفاوت به کار رفته است و هدف خاصی از ترکیب آن اجزاء منظور است، باید شرایط معین در زمینه مقدار لازم و کیفیت ارتباط اجزاء با هم وجود داشته باشد به گونه ای که تعادل حاکم شود.
1 بنابراين عدل را يكي از اصلي ترين صفات الهي مي داند و در ضمن خطبه هاي شيوايش در وصف خداوند پيوسته به وجود صفت عدل خداوند در حكم و قضاوت اشاره مي نمايد 2 ايشان ضمن برشمردن فضائل اعمال، امر به معروف و نهي از منكر را در برابر ساير امور خير، از جمله جهاد در راه خدا همچون قطره اي از دريا مي شمارد اما در ادامه كلام خويش، خاطر نشان مي سازد؛ اظهار سخن حق در برابر حاكم ظالم براي اجراي عدالت از همه امور افضل است.