چکیده:
پس از رحلت پیامبر اسلام، هویت قبیله ای که ساختار مسلط بر جامعه قبل از اسلام بود، دوباره رشد نمود و موجب نزاع و موضع گیری قبایل مختلف در قبال یکدیگر و حتی فرامین خلیفه وقت به ویژه در دوران امیرالمومنین علی (ع) شد. هدف این مقاله شناخت و بررسی موضع اخماس بصره در دو جنگ جمل و صفین است. سوال تحقیق این است که موضع گیری اخماس بصره در دو جنگ جمل و صفین چه بوده است؟ روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و اسنادی به شیوه کتابخانه ای است. پس از تجزیه و تحلیل مطالب این نتیجه به دست آمد: تضاد منافع بین قبایل شمالی و جنوبی – همچون قبایل بکربن وایل و تمیم با قبیله ازد - و تضاد منافع مذهبی بین قبایل- مانند قبیله عبدالقیس و قبیله ازد- و تضاد فرقه ای در درون خود قبایل مانند ربیعه موجب گشت تا در جنگ های جمل و صفین این قبایل سه راه پیش گیرند: تمایلات قلبی برخی از قبایل مانند اسد و عبدالقیس به امیرالمومنین علی (ع) موجب گشت تا در طول جنگ ها معمولا در کنار علی (ع) باشند و همواره بهترین بخش سپاه وی را تشکیل دهند. در مقابل قبیله ازد و ضبه قرار می گیرند که در جنگ جمل در گروه ام المومنین عایشه قرار گرفتند. گروه سوم مانند بنی تمیم در طول جنگ های جمل و صفین آرا متفاوتی در پیش گرفتند.
After the demise of the Prophet of Islam, the identity of the tribe that was the dominant structure of pre-Islamic society grew again and caused conflict and different positions of different tribes against each other and even the orders of the caliph of the time, especially during the time of Amir al-Mu'minin Ali (AS). The purpose of this article is to know and study the position of Akhmas Basra in the two wars of Jaml and Safin. The research question is what was the position of Akhmas Basra in the two wars of Jaml and Safin? The research method is descriptive-analytical and documentary in a library style. After analyzing the material, the result was: conflict of interests between the northern and southern tribes - such as the tribes of Carbon Vail and Tamim with the tribe of Azd - and the conflict of religious interests between the tribes - such as the tribe of Abdul Qays and the tribe of Azd - and sectarian conflict within The tribes themselves, such as Rabia, caused these tribes to take three steps in the battles of Jaml and Safin: The heart desires of some tribes, such as Asad and Abdul Qays, towards the Amir al-Mu'minin Ali (AS) caused them to usually be with Ali (AS) during the wars. And always form the best part of his corps.
خلاصه ماشینی:
موضع اخماس بصره در دو جنگ جمل و صفين در خلافت علي بن ابيطالب (ع ) 1 مرضيه واقعي تاريخ دريافت :٢٠ /١٤٠٠/١٠ مهرناز بهروزي ٢ محمد سپهري ٣ تاريخ پذيرش : ٤٠٠/١٢/٠٣ چکيده پس از رحلت پيامبر اسلام ، هويت قبيله اي که ساختار مسلط بر جامعه قبل از اسلام بود، دوبـاره رشد نمود و موجب نزاع و موضع گيري قبايل مختلف در قبال يکديگر و حتـي فـرامين خليفـه وقت به ويژه در دوران اميرالمومنين علي (ع ) شد.
همچنين برزگر (١٣٨٨) در مقاله «هويت قبيله اي بـه مثابـه واقعيـت در نهـج البلاغـه » بـه هويت و ملاحظات قبيله اي و رقيبان و مخالفان در تصميم گيري ها و موضع گيـري هـاي امـام علي (ع ) براساس نهج البلاغه پرداخته و بدين نتيجه رسيد که هويت يابي گرايش هـاي مختلـف از درون قبايل متفاوت موجب احياي دوباره هويت قبيله اي پس از فوت پيامبر اسـلام گشـت و همين مسئله عامل قتل عثمان خليفه سوم و جنگ هاي داخلي دوران خلافت علي (ع ) شد.
البته اين هفت گروه به تدريج در سال هاي بعد به دليل برهم خوردن موازنه جمعيتي و مسايل اجتماعي و سياسي تبديل به پنج ائتلاف قبيلـه اي يا اخماس بصره شدند که شامل قبايل ذيل مي شوند: ١- قبيله بزرگ تميم در اتحاد با تيره هـاي ضبه و رباب ؛ ٢- قبيله بکر بن وائل ، شاخه اصلي ربيعه ؛ ٣- قبيله عبدالقيس يکي ديگر از شـاخه هاي ربيعه ؛ ٤- قبيله ازد (از قبايل جنوبي)؛ ٥- اهل العاليه کـه اتحاديـه اي از قبايـل بنـي قـيس ، قريش ، کنانه ، بجيله ، خثعم ، مزينه و اسد بود (ياقوت حموي، ١٣٩٩: ٤/ ٧١).