چکیده:
حروفیه از جنبشهای مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران عصر تیموری، به رهبری فضلالله استرآبادی بود که با اندیشههای خود، پیروان زیادی در ایران و دیگر نقاط به دست آورد. اندیشههای حروفیان ترکیبی از اندیشههای شیعی و صوفیانه بود که در بیشتر موارد در گذشتهی ایران وجود داشته و حروفیان با تلفیق آنها به آیینی تازه دست یافتند. عقاید حروفیه بر تقدس حروف استوار بود و زهد و پاکی از ویژگیهای اصلی آنها به شمار میرفت. تعالیم و اندیشههای حروفیه، آمیختهای از عقاید گوناگون بود و آشنایی فضلالله بانی فرقه حروفیه، با اعتقادات روزگارش، موجب شکلگیری آیین جدیدی شد که به جهت ارزش نهادن به علم حروف و مقدم داشتن لفظ بر معنا، به حروفیه شهرت یافت. حروفیه با داشتن چنین تعالیمی توانست به جنبشی سیاسی- اجتماعی، در تضاد با حاکمیت تیموری تبدیل شود، و پیروان زیادی میان روستانشینان و طبقهی متوسط شهری به دست آورد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از منابع و مآخذ پیرامون جنبش حروفیه، زمینههای شکلگیری حروفیه، خاستگاه طبقاتی، عقاید حروفیه، رهبری در طریقت حروفیه و همچنین روش مبارزاتی آنها مورد بررسی قرار گیرد.
The letters were one of the most influential movements in Iranian history of the Timurid era, led by Fazlallah Estrabadi, who with his ideas gained many followers in Iran and elsewhere. Trophy ideas were a combination of Shi'ite and Sufi ideas that existed in most of Iran's past, and by combining them, they achieved a new ritual. The beliefs of the letters were based on the sacredness of the letters, and purity was one of their main characteristics. The teachings and thoughts of the alphabets were a mixture of different beliefs and Fazlullah Bani's introduction to the alphabet led to the formation of a new religion that became known as alphabet for its value and precedence. With such teachings, letters became a socio-political movement, in opposition to Timurid rule, and gained a large following among the peasants and the urban middle class. This article attempts to study the sources and sources of the alphabet movement, the fields of alphabet formation, class origins, alphabet beliefs, alphabet leadership, and their method of struggle.
خلاصه ماشینی:
جايگاه سياسي- اجتماعي نهضت حروفيه در جامعه ي عصر تيموري ١تاريخ دريافت :١٥ /١٤٠١/٦ هومان محمدي شرف آبادي (نويسنده مسئول ) 2 تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٧/٢٠ مسلم رضايي چکيده حروفيه از جنبش هاي مهم و تأثيرگذار در تاريخ ايران عصر تيموري، به رهبري فضل الله استرآبادي بود که با انديشه هاي خود، پيروان زيادي در ايران و ديگر نقاط به دست آورد.
اين نکته را بايد در نظر داشت که بيشترين تأثير تاريخي حروفيه ، پس از مرگ فضل الله استرآبادي بروز کرد و ترويج انديشه هاي وي توسط پيروان و مبلغانش ، مسيري جديد را بر سر راه اين فرقه قرار داد.
فرقه ي حروفيه اگرچه از سوي حکومت تيموري مورد تأييد قرار نگرفت و باني آن فضل الله استرآبادي به دستور حکومت مرکزي به قتل رسيد؛ اما ترويج آئين حروفيه با مرگ فضل به پايان نرسيد و از ميان عامه ي مردم و طبقه ي فقير و ضعيف جامعه و طبقه ي متوسط شهري، که پيشه وران و صنعتگران بودند، پيروان زيادي به دست آورد که تا مدت ها در سرزمين هاي زيادي به تبليغ آئين حروفيه پرداختند، و اين تا حدودي نشان دهنده ي موفقيت اين فرقه در آن دوره ميباشد.
ميتوان گفت اين عوامل ، با توجه به اين که مذهب تسنن مذهب رسمي دوره تيموريان بود، يکي از علت هاي ناکامي فضل الله براي نفوذ در دستگاه سياسي تيموريان بوده است ؛ زيرا فضل الله مذهب تسنن را مورد انتقاد قرار داده بود و در واقع شرايع مذهب تسنن را نفي کرد و تعاليمي برگرفته از مسيحيت و ديگر اديان آورد، که فعاليت او را به صورت مخالف با حکومت وقت نشان ميداد.