چکیده:
تحقیق در اینباره که «خرد چیست و چگونه تعریف میشود؟» بنیادیترین حوزه از مطالعات خرد است. هدف این پژوهش، مفهومشناسی «خرد» در روانشناسی و شناسایی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی است. بدین منظور، برای مفهومشناسی «خرد» در روانشناسی و سپس شناسایی مفاهیم متناظر با آن در منابع اسلامی، از روش «معناشناسی زبانی» و در بخش بررسی میزان مطابقت این مفاهیم با خرد در منابع اسلامی، از روش «توصیفی زمینهیابی» استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد: حوزه معنایی «خرد» در لغت و روانشناسی، با مولفههایی همچون «دانش ساختاری و فرایندی، ژرفنگری، نیکخواهی و ارزشهای متعالی، کنترل هیجانی و عواطف مثبت و عمل به دانش و توانمندیهای مهارتی» مشخص میشود. متناظر با حوزه معنایی «خرد» در لغت و روانشناسی، واژگانی از جمله «عقل، علم، معرفت، حکمت، فطنه، ذکاء، فهم، شعور، ادراک، استنتاج فکر، فقه، رویه، خبره، کیاست، فراست، درایت، حصافت، حذاقت، تدبر، تمییز، نصح و بصیرت» در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج پژوهش در گام دوم نشان داد: مفاهیم «استنتاج، حذاقت، حصافت، و نصیحت» با میزان شاخص روایی محتوایی (CVI) 72/.، 44/.، 44/.، و 36/. حذف و 19 مفهوم دیگر از میزان قرابت مطلوب با خرد در منابع اسلامی برخوردار است.
Investigating what wisdom is and how it should be defined is the most fundamental concern in discussions on wisdom. The aim of this research is to conceptualize "wisdom" in psychology and to identify its corresponding concepts in Islamic sources. "Linguistic semantics" has been used for the conceptualization of "wisdom" in psychology and the identification of its corresponding concepts in Islamic sources. For examining the correspondence between these concepts and wisdom in Islamic sources, the method of "descriptive contextualization" has been used. The research findings show that the semantic field of "wisdom" in vocabulary and psychology is characterized by components such as "structural and process knowledge, insight, benevolence and transcendental values, emotional control and positive emotions, acting on knowledge and skills ". Corresponding to the semantic field of "wisdom" in vocabulary and psychology, words such as "intellect, science, knowledge, hikmah, intelligence, cleverness, understanding, intelligence, perception, inference of thought, jurisprudence, procedure, expert, sagacity, acumen, tact, perspicacity, ingenuity, thoughtfulness, discernment, advice and insight" were identified in Islamic sources. The results of the research in the second step showed that the concepts of "inference, wisdom, prudence, and advice" with a content validity index (CVI) of 72.00, 44.00, 44.00, and 36.00 were removed and 19 other concepts possess the needed level of correspondence and affinity with wisdom in Islamic sources.
خلاصه ماشینی:
مقدمه جستوجوي مفهوم «خرد» (wisdom) در پايگاه PsycINFO نشان ميدهد: طي 15 سال پس از اولين کتاب نسبتاً جامع درباره «خرد» با عنوان خرد: ماهيت، خاستگاه و تحول آن (استرنبرگ، 1990)، تحقيقات به اندازهاي رشد داشته است (آردلت، 2005، xii) که استرنبرگ (Sternberg, R.
در طيف وسيعي از نظریههاي صريح، از خرد با عناوین ذیل ياد شده است: «نظام دانش تخصصي در مسائل بنيادين زندگي» (بالتز و اسميت، 1990، ص 95؛ بالتز و استاودينگر، 2000، ص 122؛ بالتز و کانزمن، 2003، ص 131)؛ «هنر حل مسئله» (آرلين، 1990، ص 230)؛ «آگاهي از ناداني و محدوديت دانش خويش» (ميچم، 1990، ص 181)؛ «بهکارگيري هوش و خلاقيت و نيز دانش فرد در جهت مصلحت عمومي» (استرنبرگ، 2001، ص 230)؛ «ترکيبي از ويژگيهاي شخصيتي در سه بعد شناختي، تأملي و عاطفي» (آردلت، 2003، ص 277)؛ «نخستين فضيلت جهاني و دانشي که دستيابي به آن نيازمند تلاش بسيار است» (پترسون و سليگمن، 2004، ص 39)؛ «از خويش فراتر رفتن» (لوينسون و ديگران، 2005، ص 129)؛ «فرايندي در زندگي واقعي که متشکل از سه مؤلفه يکپارچگي، تجسم و اثرات مثبت براي خود و ديگران است» (يانگ، 2008، ص 65)؛ و «بهکارگيري استدلال خردمندانه بهمنظور کنترل چالشهاي زندگي» (گراسمن، 2010، ص 7246).
سرانجام از جمع ميان حوزه معنايي «خرد» در لغت و روانشناسي 23 مفهوم شامل «عقل، علم، معرفت، حکمت، فطنه، ذکاء، فهم، شعور، ادراک، استنتاج فکر، فقه، رويه، خًبره، کياست، فراست، درايت، حصافت، حذاقت، تدبر، تمييز، نصح و بصيرت» بهعنوان مفاهيم اوليه مشير به «خرد» در منابع اسلامي شناسايي شد که در شکل (1) نمايش داده شده است: شکل 1: مفاهیم اولیه مرتبط با حوزه خرد در منابع اسلامی ب.