چکیده:
در اسلام شرط قبولی اعمال و رسیدن به حد نصاب ارزش، ایمان به خدا و جهان آخرت است. اما این سخن بدان معنا نیست که در اسلام سایر اعمالی که حسن فعلی دارند، بیارزشاند؛ زیرا ممکن است برخی اعمال ارزشهایی زیر حد نصاب داشته باشند و درعینحال انسان را برای ترقی معنوی آماده کنند. در مقابل، اگر رفتاری دارای حسن فعلی باشد، اما ناشی از کفر و عناد باشد، حتما ارزش منفی دارد و نهتنها در عالم آخرت که محل ظهور ارزشها، پاداشها و فضیلتهاست، هیچ نتیجة مثبتی برای فاعل آن نخواهد داشت، بلکه مستحق عذاب نیز خواهد شد. برای مثال، اگر فرد مومنی گناهان کوچکی مرتکب شده باشد، هرچند ایمانش محفوظ است، اما به همان اندازه از کمال نهایی دور خواهد شد؛ زیرا این گناهان کمکم او را از فضای معنوی و الهی دور کرده، به وادی دیگری سوق میدهد.
خلاصه ماشینی:
اما اين سخن بدان معنا نيست که در اسلام ساير اعمالي که حسن فعلي دارند، بیارزشاند؛ زيرا ممکن است برخي اعمال ارزشهايي زير حد نصاب داشته باشند و درعینحال انسان را براي ترقي معنوي آماده کنند.
براي مثال، اگر فرد مؤمنی گناهان کوچکي مرتکب شده باشد، هرچند ايمانش محفوظ است، اما به همان اندازه از کمال نهايي دور خواهد شد؛ زيرا اين گناهان کمکم او را از فضاي معنوي و الهي دور کرده، به وادي ديگري سوق ميدهد.
خداوند هر کسي را که در مسير هدايت و تربيت قرار گيرد، به اندازة همت و کوشش او در اين راه، و تا رسيدن به عاليترين مراتب فضيلت، کمک و تشويق ميکند: «مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقينَ وَالشُّهَداءِ وَالصَّالِحينَ وَحَسُنَ أُولئِکَ رَفيقا» (نساء: 69)؛ کساني که از خدا و پيغمبر اطاعت ميکنند، رفيق انبيا، صديقين، شهدا و صالحان ميشوند، و اينها چه خوب رفيقاني هستند.
خداوند متعال نيز از همين روش براي تشويق مردم به کارهاي خوب و رسيدن به فضایل عالي استفاده کرده است، و ابتدا به بهشت و نعمتهاي آن وعده ميدهد، سپس ميفرمايد: «وَرِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ» (توبه: 72)؛ خشنودي خداوند از بهشت و نعمتهاي آن بالاتر است.
برخي با اين سوءتفاهم که ويژگيها و نعمتهايي که قرآن دربارة بهشت و جهان آخرت بيان کرده، صرفاً براي تشويق مردم به انجام کارهاي خير است، آنها را واقعي نميدانند و از ديد آنها، واقعيت جهان آخرت همان نورانيتي است که در مقام قرب الهي براي انسان پيدا ميشود.