چکیده:
ضرب المثل ها جزیی از ادبیات شفاهی هستند که در هر زبان و فرهنگی گفته و شنیده می شوند. زن از دیرباز در فرهنگ ها و تمدن های گوناگون ، موضوع بحث و جدل های فراوان فلسفی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی بوده است. در این میان ضرب المثل ها نه تنها آیینه زندگی امروز یک جامعه، بلکه انعکاس دهنده و سند معتبر فرهنگ عقاید و باورهای گذشتگان نیز می باشند. مطالعه ضرب المثل ها ، روشن کننده آن است که پدران و نیاکان ما چگونه فکر می کرده و چه روحیه ای داشته اند. جایگاه زن در طول تاریخ و در دوره های مختلف ، دارای فراز و نشیب های فراوانی بوده است که در ادبیات ملت ها و به ویژه در ضرب المثل ها، بازتاب گسترده ای یافته است. در این مقاله در صدد آنیم تا جایگاه زن در ضرب المثل های ایرانی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده و سیمای ترسیم شده از زنان را از میان موضوعات ضرب المثل های ایرانی که در این باب آمده است ، چه شتایش شده و چه نکوهیده نمایان سازیم. با توجه به یافتههای پژوهش، میتوان گفت که بیشتر ضرب المثل ها، در عین حال که برخی صفات شایسته ی اخلاقی و انسانی زن به ویژه در ارتباط با حریم خانواده را تبلیغ و توصیه می کنند، نگاهی بیشتر مردانه، آمرانه و از بالا به زن دارند. در اکثر مفاهیم دریافت شده، به ویژگی های اخلاقی و رفتاری زن توجه بیشتری شده است و زنی خوب خواهد بود که با ارزش ها و مطالبات مرد و جامعه ی مردسالار ، کاملا سازگار باشد. با همه ی این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که زن نقش سازنده ای در جامعه دارد و یکی از دو رکن اصلی زندگی به حساب آمده است و این مسیله، به خوبی در ضرب المثل های ایرانی به تصویرکشیده شده است.
خلاصه ماشینی:
با همه ی این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که زن نقش سازنده ای در جامعه دارد و یکی از دو رکن اصلی زندگی به حساب آمده است و این مسئله ، به خوبی در ضرب المثل های ایرانی به تصویرکشیده شده است .
Honeck داشته است که ضرب المثل های ایرانی نیز از این قائله مستثنی نیستند و در آنها تمام ابعاد زندگی روحی و روانی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی زن به دو شکل مثبت و منفی به تصویرکشیده شده است .
« از حمام می آیی ، برو خانه ی شوهر ، از جامه شویی خانه ی مادر » (حجازی ، ١٣٨٥ : ٩٦) « صفای خانه ، آب است و جارو ، صفای دختر ، چشم و ابرو » ( دهخدا ، ١٣٩٩ : ١٠٥٨) « شوی زن زشت روی ، نابینا به » (همان : ١٠٣٥) ویژگی های اقتصادی در برخی ازضرب المثل ها ، دارایی مالی ، نوعی ویژگی مثبت برای مرد در نظر گرفته می شود و زنان « نان خور » یا « عائله » به شمار می آیند ، که مردان را عاملی برای رفع نیازهای اقتصادی می دانند : « شوهرم برود کاروان سرا ، نان است بیاید حرم سر ا » (محمد حسین زاده و بصیری ، ١٣٨٨) « شوهرم شغال باشد ، نان ام در تغار باشد » (دهخدا ، ١٣٣٩ : ١٠٣٥) این ضرب المثل ها زنان را افرادی تن پرور و فرصت طلب نشان می دهد و ثروتمند بودن مردان ، گرچه مانند شغال ، نازیبا و زشت رو باشند ، برای آ نها کافی است .