چکیده:
هنگام کاوشهای راویشناسانه در منابع رجالی و فهرستی، با سه گونه دادۀ رجالی مواجهیم: اطلاعات رسمی، دادههای جانبی و ترجمۀ ضمنی. پژوهش رجالی کامل و کارآمد، واکاوی هر سه گونه دادۀ راویشناسانه را میطلبد، که در میان آنها، تحلیل پدیدۀ «ترجمۀ ضمنی، در کتاب رجال نجاشی»، محور این نوشتار قرار گرفته است. با گردآوری کاربستهای این پدیده در این کتاب و دلالتسنجی و تحلیل آن، چنین بهدست میآید که نجاشی، ترجمۀ ضمنی راوی را معمولا زمانی بهکار بسته است که سه پیششرط: وابستگی خویشاوندی، راوی بودن، و مولف نبودن، محقق شود. بررسی پدیدۀ ترجمۀ ضمنی، هم دستاوردهای توصیفی را در محورهای توثیق، مدح، تضعیف و طبقۀ روایی بهدنبال دارد و هم دستاوردهای تحلیلی، چون: اثبات وجود ناقلان شفاهی احادیث در عصر صادقین و توثیق غیرصاحبان کتابحدیثی را نتیجه میدهد.
اذا اردنا البحث عن الروات فی المصادر الرجالیه و الفهارس المعده لذلک فاننا سنجد ترجمه لهم من خلال ثلاثه طرق. اما ترجمتهم مذکوره بطریقه معنونه من خلال الاسم و العنوان الکامل فی کتب الرجال، او نجد لهم ترجمه فی طیات الکتب و المسايل الاخری او نجدها فی ضمن ترجمه راو اخر. البحث الرجالی التام و المفید یجب ان یبتنی علی هذه الثلاثه طرق من اسالیب البحث عن الرواه و منها الترجمه الضمنیه للرواه فی کتاب رجال النجاشی و هو ما بحثناه فی هذا المقال. و نحن من خلال تجمیع طرق اعمال هذه النظریه علی الرواه فی کتاب رجال النجاشی و تحلیل مدی دلالتها، اکتشفنا ان النجاشی فی کتابه الرجالی استعمل الترجمه الضمنیه للرواه و اشترط مسبقا، اولا: ان یکون له قرابه نسبیه مع الراوی المترجم له و ثانیا: ان یکون راویا بنفسه ایضا و ثالثا: ان لا یکون من جمله المولفین و اذا استوفی الشروط ادرجه النجاشی فی ضمن ترجمه راو اخر و ترجم له بشي یفید القاري. دراسه ظاهره الترجمه الضمنیه تزودنا بمعلومات وصفیه فی عده مجالات علمیه ک: وثاقه و ممدوحیه الرواه او ضعفهم و ایضا معرفه طبقاتهم. کما ان هذه الدراسه تزودنا بمعلومات تحلیلیه ک: اثبات وجود روات ینقلون الاحادیث بصوره شفهیه فی زمن الامامین الصادقین و توثیق الرواه الذین لم یکونوا من مدونی الکتب الحدیثیه.
خلاصه ماشینی:
ولی باید توجه داشت که اولاً این کتاب، فقط به توثیقات ضمنی پرداخته و نه ترجمههای ضمنی؛ ثانیاً در گردآوری تمام موارد توثیق نیز تلاش کاملی صورت نگرفته؛ ثالثاً در تعلق توثیق به برخی موارد گردآمده، اشتباه رخ داده است (مانند: تعلق توثیق در ترجمۀ الحسین بن محمد بن الفضل به عمویش، اسماعیل بن الفضل بن یعقوب النوفلی، در مدخل131)؛ رابعاً گردآوری این توثیقات، به هدف تحلیل و استخراج مبانی رجالی نبوده است.
جدای از این اشکال، بیتوجهی به برخی ترجمههای ضمنی، مانند: اسحاق بن رباط و یونس بن رباط، خالی بودن برخی عناوین ضمنی چون: الحکم بن عتیبة، ایوب بن نوح بن دراج، عبدالله بن عثمان الفزاری و مالک بن الحارث الاشتر، از مستند و متن رجالی، همچنین اشتباه در برداشت از برخی متون رجالی (مانند برداشت تضعیف علی بن محمد البرذعی از ترجمۀ محمد بن الحسن بن عبدالله الجعفری، (نجاشی، رجال، ص324، ش884) را میتوان از اشکالات این نرمافزار در بخش «عنوان ضمنی» برشمرد.