چکیده:
شاهنامه فردوسی یکی از بزرگترین حماسههای جهان است که در سرزمین ایران، حدود هزار سال پیش به زبان فارسی سروده شده و همچنان یکی از بزرگترین متنهای حماسی دنیا به شمار میرود. تعداد کمی از آثار ادبی جهان به اندازه شاهکاری چون شاهنامۀ فردوسی، مورد توجه مردم جهان قرار گرفتهاند. این شاهکار عظیم تا کنون به بیش از سی و پنج زبان جهان ترجمه شده است. منیرالدّین یوسف (1919-1987م.)، مصنّف ادبیات جدید بنگالی و مترجم مشهور بنگلادش، متن کامل شاهنامه را در شش جلد، به زبان بنگالی ترجمه کرده است. نکتۀ قابل توجه این که یوسف، بسیار مراقب بوده تا وزن شعری شاهنامۀ اصلی را در ترجمة خود حفظ کند؛ یعنی این یک نثر معمولی نیست، بلکه وزن شعر آزاد در ترجمۀ هر سطر از این حماسۀ عظیم وجود دارد. یوسف حتی توضیحات مربوط به اسامی شخصیتها را به درستی ترجمه کرده است. شخصیتهای معروفی مانند رستم و سهراب نیز در ترجمة او به خوبی مورد توجه قرار گرفته اند. با خواندن این متن ترجمه شدۀ شاهنامه، به نظر میرسد که ما شعر یک شاعر حماسی بنگالی را میخوانیم. گرچه شاهنامۀ فردوسی به زبانهای گوناگون جهان ترجمه شده، اما کار منیرالدّین یوسف نمونۀ بارز یکی از بهترین ترجمه های شاهنامۀ فردسی در جهان شمرده می شود. هدف از این نوشتار، معرّفی منیرالدّین یوسف، ادیب و مترجم بنگالی، و بررسی عملکرد او در ترجمۀ شاهنامۀ فردوسی است.
Few world literatures can be proud of a masterpiece like Firdausi's Shahnameh. This masterpiece of epic poetry has been translated into more than thirty-five languages in the worldtill date. MoniruddinYusuf, the most prominent author and translator of modern Bengali literature, translated the entire Shahnameh into six volumes in Bengali. He translated the complete epic in Bengali prose literature, but was very careful to retain the poetical weight of the original Shahnameh.Which means it is not an ordinary prose translation;the rhythm of ‘free verse’ were maintained in every line translation of this great epic. Yusuf has translated the descriptions of the characters accurately as the original.Renowned personalities like Rostam and Sohrabhave been described same as the Persian epic. So it seems like we are reading an epic by a Bengali poet. Although Firdausi's Shahnameh has been translated into many languages of the world, the Bengali translation of it by Muniruddin Yusuf can be considered as one of the best version of it. The purpose of this research is to introduce Moniruddin Yusuf and his literary skills to the Persian speaking scholars.
خلاصه ماشینی:
ارزیابی ترجمۀ بنگالی شاهنامۀ فردوسی از منیرالدّین یوسف * (مقالۀ پژوهشی) دکتر محمّد احسن الهادی 1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا تنجینه بنت نور محقّق پیش دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا چکیده شاهنامۀ فردوسی یکی از بزرگ ترین حماسه های جهان است که در سرزمین ایران ، حدود هزار سال پیش به زبان فارسی سروده شده و همچنان یکی از بزرگ ترین متن های حماسی دنیا به شمار میرود.
ترجمۀ شاهنامه به زبان های دیگر تا کنون ، ترجمه های بسـیاری از شـاهنامۀ فردوسـی در سراسر جهان به انتشار رسیده و حتی در بسـیاری از نقاط دنیا، ادبیات کشـورهای مختلف را تحت تأثیر قرار داده است .
اشـعاری که منیرالدّین یوسف از زبان اردو به بنگالی ترجمه کرده است ، عبارتند از: تاریخ ادبیات اردو، اشــعار علامه اقبال لاهوری (١٩٦٠م .
گرچه برخی از کتاب های شاهنامه به طور جداگانه در این منطقه به زبان بنگلا منتشـر شـده اند، ولی ترجمۀ کامل این حماسۀ بزرگ جهان ، پیش از این به بنگالی منتشـر نشـده است .
منیرالدّین یوسف شاهنامه را به نثر، به زبان بنگالی ترجمه کرد، همان گونه که بنگلا آکادمی از وی خواسـته بود؛ اما او بسـیار مراقب بود تا وزن شعری شاهنامۀ اصلی را در ترجمۀ خود حفظ کند؛ یعنی این نثر معمولی نیسـت ، وزن شعر آزاد در ترجمۀ هر سطر این حماسۀ عظیم وجود دارد.
همانطور که فردوسی زبان فارسی را با شاهنامۀ خود احیا کرد، منیرالدّین یوســـف نیز با اســـتفاده از واژگان وســـیع زبان بنگلا، زبان و ادبیات بنگلا را با ترجمۀ شاهنامه به اوج بینظیری رسانده است .