چکیده:
یوهان ولفگانگ فون گوته1 (1832- 1749م) اندیشمند و سخنور نامدار آلمان، نخستینبار در ماه مه (1827م) گروهواژه ادبیات جهانی2را به کاربرد. ازآن پس، سخن از چند و چون ادبیات جهانی، دستمایه گفتار و نوشتار بسیاری از اندیشمندان و ادبپژوهان جهان بوده است.
ازآنجاکه گوته درهیچ یک از نوشتههایش به گونهای ویژه و بسنده، بـه چندوچون دیدگاهش درباره ادبیات جهانی نپرداختهاست؛ انگیزه و خواست راستین وی در پیافکندن دیدگاه ادبیات جهانی، چنان که باید و شاید، بررسی نشدهاست. ناگزیر، پژوهش پیشرو، بر پایه گفت وگوها3، زندگینامههای (خودنوشت4و دیگرنوشت)، نامهها و مقالههای او به بررسی خاستگاه ادبیات جهانی از دیدگاه گوته میپردازد.
بیگمان دیدگاههای گوته و دیگر اندیشمندان و سخنوران آلمان، در سدههای هجدهم و نوزدهم میلادی، میتواند چراغ راه کشورها ویاکسانی باشد که اندیشه پیوستن به ادبیات جهانی رادر سر دارند. آنان توانستند درسایه آگاهی، همدلی وپشتکاری ستودنی، راه پیوستن زبان و ادبیات آلمان را به زبان و ادبیات جهان (اروپا) درآن روزگار، هموار سازند. آنان به آرمانی که سالها در سر داشتند و برای آن کوشیدند؛ دست یافتند. در پژوهش پیشرو، با رویکـرد تاریخی- تکوینی و به روش توصیفی- تحلیلی، بـه بررسـی خاستگاه دیدگاه گوته درباره ادبیات جهانی میپردازیم.
Johan Wolfgang von Goethe (1749-1832), a reflective thinker and speaker from Germany, firstly announced the world group of literature words in May 1827. His speech in demand of world literature has become an essence for writing and speaking among those world philosophers who were researchers of literature in that time. There are many gaps to be fulfilled on this subject matter. In the same way, the original demand of his direct willing in making world literature has not been reached to a certain result. At last, the following research on the bases of disputed conversations, biographies (self-writing and others), letters, and his essays could be the sources in the fulfillment of Goethe’s point of view about world literature. It is no doubt that Goethe's point of view and other thinkers and speakers from Germany in the decades of 18th and 19th centuries could be a means for other nations and countries in the way of gathering world literature considering awareness, sympathy, and preservation of the great combination of world literature basically in relation to Europe and Germany in that time. In the following research, considering a historical creation in the way of comparative literature, the original demand of Goethe about world literature was investigated
خلاصه ماشینی:
» (کافمن ١٣، ١٣٨٥: ٧٩-٧٨) از اين رو، براي پرهيز از هرگونه پيش داوري، ارزيابي و داوري، تنها برپايه هستي شناسي (ماهّيت دروني و فلسفه وجودي) پديده ادبيات جهاني به بررسي چند و چون و خاستگاه آن در آلمان ، در سده هاي هجدهم و نوزدهم ميلادي ميپردازيم .
کارکرد ويژه جنبش روشنگري در پيدايش ديدگاه ادبيات جهاني اين بود که انديشمندان و سخنوران به اين باور ژرف رسيدند که آفرينش و نوآوري تنها در گرويِ بازگشت به گذشته (يونان و روم باستان ) نيست .
» (همان ١٣٨٨: ج ١، ٢٨٢) از ميان ويژگيهاي ياد شده ، بيش از هرچيز، نگاه به شرق ، پرداختن به ادبيات قومي، ندايِ جهان ميهني و آرزوي فرمان روايي بر سراسرِ جهان (اروپا)، خاستگاه و زمينه ساز پيدايش پديده ادبيات جهاني و ديدگاه هاي گوناگون درباره آن بوده است .
» (همان ، ٩٧) گوته در ديباچه اي برکتاب کارلايل که درباره شيلر نوشته شده بود، مينويسد: «اگر از ادبيات جهاني اروپايي يا عمومي شجاعانه سخن به ميان ميآوريم ، به معني آن نيست که بايد ادبيات ملت هاي مختلف و آثار آنان را بشناسيم ، زيرا چنين آشنايي وجود دارد و در 63 گذشته نيز وجود داشته است و کم و بيش ادامه خواهد يافت .
64 ٩-٣- دو پرسش بنيادي نخست آنکه چرا گوته پنجاه و دوسال (١٨٢٧-١٧٧٥م ) پس از چاپ داستان ٤:١گياعگ ب١مف٩گ م بي و فراگير شدن نام و آوازه اش در اروپا يک باره با ترجمه نمايش نامه ماخم به زبان فرانسه ، از ادبيات جهاني سخن گفت ؟ شايد پاسخ اين باشد که براي پرواز، افزون برگستره آسمان ، دو بال نيرومند نيز نياز است .