چکیده:
بسیاری از پژوهشها نقش ایمان و معنویت را در سلامت روانی نشان دادهاند، اما پژوهشی به تحلیل مکانیسم تأثیر ایمان بر شخصیت نپرداخته است. هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل کارکرد ایمان در ساختار شخصیت بر مبنای آموزههای قرآنی است. با توجه به این هدف، از روش متن محور و تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. جامعه متنی این پژوهش آیات قرآن کریم بود. با استفاده از نمونه گیری هدفمند، مفاهیم و گزارههای مرتبط با ابعاد روانشناختی ایمان از قرآن کریم جمع آوری و ساز و کار تأثیرگذاری آنها در شخصیت تبیین شد. سپس استنباطها و تحلیل ساز و کارها، توسط 5 کارشناس ارزیابی و تأیید شد. کارشناسان در علوم اسلامی و روانشناسی تخصص داشتند. یافتههای حاصل از پژوهش نشان داد که کارکردهای ایمان در بعد شناختی (احساس معنا، انسجام شخصیتی، خوشبینی و عقلانیّت در تصمیمگیری) و در بعد عاطفی (محبت به خدا، آرامش، امید و توکل، نشاط، تواضع و خشوع، نوعدوستی و تابآوری، احساس ارزشمندی) و در بعد رفتاری (خودمهارگری، تلاش و پشتکار، بهبود روابط بین فردی، عفت و پاکدامنی، تأمل و احتیاط در انجام کارها، زهد و قناعت، وظیفه شناسی، احساس مسئولیت اجتماعی) میباشند. یافتههای این پژوهش در مقایسه با پژوهشهای قبلی، مکانیسم روانشناختی کارکردها ایمان را بهتر تبیین کرد و بستر مناسبی برای ساخت مقیاس ایمان و کارکردهای آن فراهم کرد.
Many studies have shown the role of faith and spirituality in mental health, but one study has not analyzed the mechanism of the effect of faith on personality. The main purpose of this study is to analyze the function of faith in personality structure based on Quranic teachings. According to this goal, text-based method and qualitative content analysis were used. The textual population of this study was the verses of the Holy Quran. Using purposeful sampling, concepts and statements related to the psychological dimensions of faith were collected from the Holy Quran and the mechanism of their impact on personality was explained. Then the inferences and mechanisms analysis were evaluated and confirmed by 5 experts. Experts specialized in Islamic sciences and psychology. Findings of the study showed that the functions of faith in the cognitive dimension (sense of meaning, personality cohesion, optimism and rationality in decision making) and in the emotional dimension (love of God, peace, hope and trust, cheerfulness, humility and obedience , Altruism and resilience, feeling valuable) and behavioral dimension (self-control, effort and perseverance, improving interpersonal relationships, chastity, reflection and caution in doing things, asceticism, conscientiousness, sense of social responsibility). The findings of this study, compared to previous studies, better explained the psychological mechanism of the functions of faith and provided a suitable basis for constructing the scale of faith and its functions.Keywords: Function of faith, personality, Quran, psychological, cognitive, emotional, behavioral analysis
خلاصه ماشینی:
تحليل روانشناختي کارکرد ايمان در ساختار شخصيت بر مبناي آموزه هاي قرآني مجتبي فرهوش محمد صادق شجاعي مجتبي حافظي چکيده بسياري از پژوهش ها نقش ايمان و معنويت را در سلامت رواني نشان داده اند، اما پژوهشي به تحليل مکانيسم تأثير ايمان بر شخصيت نپرداخته است .
يافته هاي حاصل از پژوهش نشان داد که کارکردهاي ايمان در بعد شناختي (احساس معنـا، انسـجام شخصيتي، خوش بيني، عقلانيت در تصميم گيري و اميد و توکل ) و در بعد عاطفي (محبت بـه خـدا، آرامش ، نشاط ، تواضع و خشوع ، نوع دوستي و تاب آوري ، احساس ارزشـمندي ) و در بعـد رفتـاري ـــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 دانشجوي دکتري قرآن و روانشناسي ، گروه قرآن و روان شناسي ، دانشگاه جامعه المصطفي العالميه ، قم ، ايران .
دين اسلام شامل عقائد، اخلاق و احکـام اسـت ، ايمان به خدا موجب ميشود فرد به عقائد و اخلاق و احکامي پايبند شود کـه تمـامي ابعاد زندگي او را تحت تأثير قرار ميدهد.
اگرچه در برخي از پژوهش ها کارکردهاي ايمان در برخي ابعاد شخصـيت تبيين شده ، اما پژوهشـي بصـورت جـامع بـه کارکردهـاي ايمـان در ابعـاد مختلـف شخصيت بر مبناي گزاره هاي قرآني نپرداخته است .
ايمـان و اخـلاص موجب ميشود فرد در تمام خصوصياتش اعم از سـخن گفـتن ، انديشـه ، اعمـال و عبادتش ، رضاي خدا را محور قرار دهـد و در تمـام احـوالات ، هـدف اش نيـل بـه رضاي پرودگار باشد، در نتيجه در موقعيت هاي بين فردي صداقت دارد و در درون خود يکپارچگي بالايي را تجربه ميکند.