چکیده:
چکیدهبهرام یکی از ایزدان محبوب و مهم آریایی است که ریشه در باورهای پیش زرتشتی دارد. از زمانی که دو قوم بزرگ آریایی هندو- ایرانی در کنار هم زندگی میکردند. ایندره (ورثرغنه) خدای جنگ و پیروزی متعلق به دستۀ خدایان دئوهها بود که بعدها توسط زرتشت مطرود گردید؛ اما با پالایشی که در مورد شخصیت این ایزد در دین زرتشتی صورت گرفت، ایندره در هیئت ورثرغنه، (= بهرام) بهعنوان خدای جنگ و پیروزی قوم ایرانی مقام خویش را بازیافت. در این پژوهش چگونگی ایفای نقش ایزد بهرام در تدوین حماسۀ ملی ایران موردبررسی و تدقیق قرار میگیرد. با ذکر دلایل و نشانههای تاریخی سعی شده است این موضوع مورد بحث قرار گیرد که، تدوین حماسۀ ملی در دورۀ ساسانی با تاکید بر نمادهای این ایزد در جلوههای مختلف آیینی، فرهنگی، هنری، معماری، دیوانی و نظامی صورت گرفته است. واژههای کلیدی: حماسۀ ملی، ایزد بهرام (ورثرغنه)، ایران، دورۀ ساسانی.
AbstractBahram is one of the most popular and important Aryan deities, which is rooted in pre-Zoroastrian beliefs. Since the time when two great Indo-Iranian Aryan peoples lived together.Indra (Verthraghna), the god of war and victory, belonged to the group of deities, who was later rejected by Zoroaster; But with the refinement of the character of this god in Zoroastrian religion, Indra regained his position as the god of war and victory of the Iranian people in the group of Verthraghna (= Bahram).In this research, the role of Izad Bahram in compiling the national epic of Iran is examined and verified. An attempt has been made to discuss this issue by citing historical reasons and signs The national epic was compiled in the Sassanid era by emphasizing the symbols of this deity in various religious, cultural, artistic, architectural, civil and military manifestations.
خلاصه ماشینی:
نقش ايزد بهرام در تدوين حماسۀ ملي ايران نوذر جعفري چکيده بهرام يکي از ايزدان محبوب و مهم آريايي است که ريشه در باورهاي پيش زرتشتي دارد يعني از زمـاني که دو قوم بزرگ آريايي هندو-ايراني در کنار هم زنـدگي مي کردنـد.
اينـدره (ورثرغنـه ) خـداي جنـگ و پيروزي متعلق به دستۀ خدايان دئوه ها بود که بعدها توسط زردشت مطرود گرديد؛ اما با پالايشـي کـه در مورد شخصيت اين ايزد در دين زردشتي صورت گرفت ، ايندره در هيئت ورثرغنه ، (بهرام ) به عنوان خـداي جنگ و پيروزي قوم ايراني مقام خويش را بازيافت .
با ذکر دلايل و نشانه هاي تاريخي تلاش شده است اين موضوع بحث شود که ، تدوين حماسۀ ملي در دورة ساساني با تأکيد بر نمادهاي ايـن ايـزد در جلوه هـاي مختلـف آييني، فرهنگي، هنري، معماري، ديواني و نظامي صورت گرفته است .
اين عبارت که بر روي سکه هاي ساساني تازگي دارد ثابت ميکند که از ديدگاه بهرام يکم اوضاع نياز به اصلاح داشته است و با توجه به مقام کرتير بعيد نيست کـه بعضي از اين تغييرات با کمک کرتير انجام شده است (زرين کوب ، ج ٢، ١٣٩٣: ٤٨٥).
يکي ديگر از نشانه هاي ملي گرايـي مبتنـي بـر اصـول گرايي زردشـتي در ايـن دوران ، برجسته شـدن جلوه هاي ايزد بهرام (ورثرغنه ) خداي حمله و پيروزي- خداي جنـگ و خورنـه «xavarənah» يـا فـرّي است که شکوه و جلال شاهان از اوست (کريستن سن ، ١٣٩٠: ١٤).
بهرام نام مشترک در اسطوره ، حماسه و پادشاهان ساساني يکي از نام هاي مشهور در حماسۀ ملي ايـران بهـرام اسـت کـه از پهلوانـان نامـدار و از فرزنـدان گـودرز کشاوادگان است .