چکیده:
کتابهای تاریخی، منابع حدیثی و نیز کتابهای تراجم و برخی منابع رجالی از مصادر شناخت رفتار معصومین علیهم السلام هستند. اما علیرغم وجود گزارشهای فراوان از سیره معصومان علیهم السلام، کاربرد برخی سیرههای رفتاری در زمان حاضر با چالش روبروست. مسئله اصلی چگونگی دستیابی به اصول ثابت در رفتار معصومین علیهم السلام است به گونهای که برای همه زمانها ومکانها به کار آید. برای پاسخ به این مسئله، از شیوه گردآوری روایات و تحلیل آنها بهره بردهایم. یافتههای پژوهش نشان میدهد که امکان دستیابی به اصول ثابت نزد همه پژوهشیان میسر نیست ولی با تاکید بر برخی معیارها، میتوان شیوهای برای استخراج اصول ثابت رفتاری به دست آورد. تصریح معصومان به اصل بودن برخی رفتارها، فراوانی رفتاردر طول مدت حضور معصومین، اصول ثابت رفتاری در قرآن و سر انجام تبیین متن چهار معیاری است که بر پایه آنها به اصول ثابت رفتاری معصوم دست مییازیم به گونهای که میتوان در هر زمان و مکانی، رفتار پسندیده در عصر معصوم را بازآفرینی کرد.
خلاصه ماشینی:
تصریح معصومان به اصل بودن برخی رفتارها، فراوانی رفتاردر طول مدت حضور معصومین، اصول ثابت رفتاری در قرآن و سر انجام تبیین متن چهار معیاری است که بر پایه آنها به اصول ثابت رفتاری معصوم دست مییازیم به گونهای که میتوان در هر زمان و مکانی، رفتار پسندیده در عصر معصوم را بازآفرینی کرد.
و آن گاه در معرف فروع برّ، مواردى مانند فروخوردن خشم، ناديده گرفتن بدکردار، دلسوزى براى نيازمند و پرداختن به کار همسايه را برشمردند که اين موارد به ارتباطات ميان فردى مرتبط مىشود امّا أصل بودن هيچ يک از مصاديق را از اين حديث نمىتوان به دست آورد چرا که اين حديث أهل بيت: را اساس تمامى خوبىها برشمرده است و نسبت به زيربنايى بودن صفات و يا رفتارها ساکت است.
گروه ديگر از روايات که مىتواند تا اندازهاى شاخصههاى أصلى حاکم بر رفتار معصومين: را تعيين کند رواياتى است که به عنوان افضل الاعمال معرفى شدهاند مانند احاديث: «أفضل الاعمال بعد الصلاة ادخالُ السرورِ في قلبِ المؤمن بما لا أثم فيه»< مناقب آل أبى طالب، ج۴، ص۷۵.
از سويى در بسيارى از موارد ياد شده، کمتر مىتوان رفتار معصومين: با مسلمانان را يافت چرا که برخى به موضوعات محاسبه نفس و ارتباط انسان با خود مربوط مىشود و تنها در پارهاى موارد مانند انصاف و مواسات و نيکى کردن در رابطه با ديگران است.
قرآن محورى: يافتن اصول حاکم بر رفتار معصومين: براساس تصريحات ايشان نيازمند مطالعه تمامى روايات و استخراج کليد واژههايى است که از آن تصريح فهميده شود.
نمونه ديگر از مفسّرانى که لابهلاى تفسير آنان مىتوان اصول حاکم بر رفتار ميان مسلمانان را استخراج کرد، علامه سيد محمّد حسين فضل اللّه در تفسير «من وحى القرآن» است.