چکیده:
منظور از دادرسی فوری نوعی رسیدگی قضایی است که سرعت رسیدگی و عدم ورود به ماهیت دعوی و حذف تشریفات رسیدگی از ویژگیهای خاص آن است و نتیجه این نوع رسیدگی که در قالب دستور موقت متجلی میگردد، در واقع نوعی اقدام احتیاطی برای حفظ حقوق خواهان است. دستور موقت در دعاوی خانوادگی تفاوت ماهوی با دستور موقت موضوع قانون آیین دادرسی مدنی ندارد و اصولاً از همان شرایط تبعیت میکند اما وجود برخی مصلحتاندیشیها که اقتضای رسیدگی به مسائل مهم و حساس خانوادگی است، چهرهای تازه به نهاد دستور موقت در دعاوی خانوادگی بخشیده است. بینیازی از سپردن تأمین و اخذ موافقت رئیس حوزه قضایی، مدتدار بودن و امکان وحدت موضوع دعوای اصلی و دستور موقت از اوصاف خاص نهاد دستور موقت در دعاوی خانوادگی به شمار میرود. ماده 7 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 به دستور موقت در دادگاه خانواده اختصاص یافته و در مقایسه با مقررات سابق، تغییرات قابل توجهی داشته است. مقاله حاضر، با روش کتابخانهای و بهصورت توصیفی- تحلیلی به مطالعه نهاد دادرسی فوری در دعاوی خانوادگی در پرتو تغییرات قانون حمایت خانواده مصوب 1391 پرداخته و پس از ذکر پیشینه تاریخی دستور موقت در دادگاه خانواده، ویژگیهای خاص این نهاد و مصادیق آن در دعاوی خانوادگی را مورد تحلیل قرار داده است.
Urgent proceedings refer to a kind of judicial proceedings. The speed of proceedings, the fact that the merits of the case are not dealt with, and the elimination of procedure are special features of these proceedings. The result of this type of proceedings, manifested in the form of a preliminary injunction, is actually a type of precautionary measure to protect the rights of the plaintiff. Preliminary injunction in family claims is not fundamentally different from the one enshrined in the Civil Procedure Code and basically follows the same conditions. However, the existence of certain realities that require dealing with important and sensitive family issues has given a new feature to the institution of preliminary injunction in family claims. The lack of requirement to post bail or obtain the approval of the head of the judicial district, having a deadline and the possibility that the subject matter of the original lawsuit and the preliminary injunction be the same, are the special features of the institution of preliminary injunction in family cases. Article 7 of the Family Protection Code (2013) deals with preliminary injunction in the family court and contains noticeable changes compared to the previous regulations. Relying on a descriptive-analytical approach and a library method, the present article has examined the institution of urgent proceedings in family cases in the light of the changes made in the Family Protection Code ratified in 2013, and after delineating the historical background of the above institution in the family court, its special features and instances in family cases have been analyzed.
خلاصه ماشینی:
با وجود این ، در حقوق ایران ، دادرسی دعاوی خانوادگی از نظام افتراقی مطلق پیروی نمی کند و اصولاً مقررات قانون آیین دادرسی مدنی بر نحوه رسیدگی دادگاه خانواده حاکم است مگر اینکه حکم خاصی در این خصوص وضع شده باشد.
با تصویب قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در سال ١٣٧٩، مقررات عمومی صدور قرار دستور موقت در این قانون پیش بینی شد که به لحاظ تعارض برخی از این مقررات از جمله لزوم اخذ تأمین و تأیید رئیس حوزه قضایی ، اختلاف آراء در خصوص نسخ یا عدم نسخ ماده ٢٠ قانون حمایت خانواده ١٣٥٣بالا گرفت تا اینکه در نهایت با تصویب قانون حمایت خانواده ١٣٩١، دادرسی فوری در دعاوی خانوادگی شکل تازه ای به خود گرفت .
ماده ١٨قانون حمایت خانواده مصوب ١٣٤٦بدون ذکر نامی از نهاد دستور موقت ، برای نخستین بار نوعی دادرسی فوری و خاص را در دعوای حضانت پیش بینی نمود که مطابق آن ، دادگاه می توانست قبل از ورود در ماهیت دعوی و با تقاضای هر یک از زوجین ، نسبت به مسئله حضانت اطفال یا وضع فعلی یا هزینه نگهداری آنان ، قراری صادر کند.
برخی اعتقاد دارند که دستور موقت در دعاوی خانوادگی ماهیتاً همان نهاد دستور موقت موضوع مواد ٣١٠الی ٣٢٥قانون آیین دادرسی مدنی نیست ؛ بلکه قراری اختصاصی است که به دادگاه خانواده اجازه می دهد تا به مسئله حضانت و نفقه زن رسیدگی فوری کند (مرادی و مرادی ، ١٣٩٣: ١١٧).