چکیده:
در میان دانشمندان شیعه، مخصوصا علمای متاخر، کتابهای الاحتجاج و تفسیر امام حسن عسکری (ع)، مورد مناقشه است. این مناقشات، چند بعدی و از لایههای متعددی همچون: تاریخ تالیف، انتساب کتاب به مولف، اسناد و محتوای کتابها، تشکیل شدهاند. دراین میان، یک نکته حائز توجه است که، تمام کتاب تفسیر عسکری (ع) و نیز بخش قابل توجهای از کتاب احتجاج، بنقل از یک راوی، با نام «ابوجعفر الحسینی المرعشی» یا اسامی تصحیف شده و مشابه آن میباشد. بنابراین، مهم است تا وضعیت این راوی، شناسایی و نیز ترجمه شود. واکاوی وضعیت ابوجعفر در منابع متقدم، ممکن است بتواند این دو کتاب را ازنظر هویت رجالی راویان و مولفان روشن کند؛ و نیز، شاید بتواند تاریخ نقل و انتقالات این کتابها را روش، و حتی برخی از مناقشات پیرامون این دو کتاب را مرتفع نماید. بر اساس پژوهش حاضر، که به روش کتابخانهای انجام شده است، روشن شد که در منابع متقدم و متاخر شیعه، هیچ اطلاعی، بیش از یک خط، از ابوجعفر مرعشی و شاگرد وی طبرسی، وجود ندارد؛ و جدای از اینکه شهرت ایشان از ساختههای متاخرین است؛ حتی انتساب احتجاج به طبرسی نیز، روشن نمیباشد. هر چند که در الانساب سمعانی، ترجمه اندکی از ابوجعفر مرعشی وجود دارد، و او وی را از «شیعیان غالی» دانسته است؛ که البته با توجه به شواهدی، این احتمال که مرعشی از غلات نصیریه ایران باشد، پر رنگ میشود
Among the Shiite scholars, especially the later scholars, the books al-Ihtijaj and Tafsir of Imam Hassan Askari (as) are controversial. These disputes are multidimensional and consist of several layers such as: date of authorship, attribution of the book to the author, documents and content of the books. In the meantime, it is noteworthy that the whole book of Tafsir Askari (as) and also a significant part of the book al-Ihtijaj, according to a narrator, is called "Abu Ja'far al-Marʿashi". Therefore, it is important to identify and translate the narrator's status. An analysis of Abu Ja'far's situation in earlier sources may shed light on these two books in terms of the rijali identity of the narrators and authors; also, it may be able to methodize the history of transfers of these books, and even to resolve some of the controversies surrounding these two books. Based on the present research, which has been done by the library method, it became clear that in the early and later Shiite sources, there is no information, more than one text line, about Abu Ja'far Marʿashi and his student Tabarsi; and apart from the fact that his fame is one of the latest made. However, there is little translation of Abu Ja'far by Samʿani, and he has called him an "exaggerated Shiite.
خلاصه ماشینی:
٢ ـ ١ ـ ٣ـ ابوجعفر الحسيني المرعشي در رجال ابن داوود رجال ابن داوود (م بعد ٧٠٧ق ) که شامل بيش از ده عنوان کتاب هاي رجالي و فهرستي پيش از خود تا قرن هشتم است (ابن داوود، بيتا: مقدمه ) پيرامون ابوجعفر الحسيني المرعشي ، مطلبي ندارد؛ و از مرعشيان ، همانند حسن بن حمزه نيز، همان مطالب کتب رجال پيش را، (تقريباً همانند نجاشي و طوسي که قبلاً ذکر نموديم ،) تکرار نموده است (ابن داوود، بيتا: ٧٧) ٢ ـ ١ ـ ٤ـ ابوجعفر الحسيني المرعشي در خلاصۀ الاقوال علامه حلي (م ٧٢٦ق )، کتاب رجالي خود، يعني خلاصۀ الاقوال را در سال ٦٩٣ قمري تأليف نموده است (تهراني ، بي تا: ٢١٤/٧) بنابراين ، قاعدتاً بايد رجال تا اين تاريخ را، مخصوصاً رجال متأخر را، شامل باشد؛ اما پيرامون وضعيت الحسيني المرعشي و دو کتاب مروي از او، و نيز أحمد بن أبيطالب الطبرسي و کتاب احتجاج کنوني منسوب به او، مطلبي يافت نشد؛ با اينکه علامه توجه به تفسير منسوب به امام عسکري(ع ) داشته و اسناد ابتدايي آن را نقل نموده است و همان نظر ابن غضائري پيرامون موضوع بودن کتاب را آورده است (حلي ، ١٤١٧ق ، ٤٠٤)؛ بنابراين ، هر آنچه پيش تر در اين باره براي فهرست منتجب الدين نتيجه گيري کرده بوديم ، در اين جا نيز، قابل نتيجه گيري است .