چکیده:
یکی از مولفههای موثر در مقوله توصیف و تحلیل ماهیت نکاح، جایگاه و ماهیت مهر در نکاح است. از این رو ماهیت شناسی مهر، مدخل ماهیت شناسی نکاح به شمار میرود. یعنی از دریچه شناخت ماهیت مهر به ماهیت نکاح نائل میآییم. و اما مهریه، یکی از مباحث چالش برانگیز در بین فقهای اسلامی اعم از شیعه و سنی است. در اینکه آیا نکاح جزء عقود است یا شبه آن، باید دو رویکرد مهم مورد توجه قرار گیرد. اول: رویکرد حقوقی ـ مالی که بر اساس آن، مهریه نوعی معاوضه است و جنبه اقتصادی دارد؛ بنابراین بضع، عوض مهر است و نکاح از جمله عقود معاوضی محسوب میشود. دوم: رویکرد اخلاقی ـ عاطفی که مهریه را عطیه الهی و منشا مودت و محبت میداند که نکاح از این نظر در زمره عقود معاوضی نیست. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عقد نکاح و ماهیت مهریه از منظر فقهای امامیه و اهل سنت با گریزی بر رویکرد و نظر امام خمینی (ره) پرداخته و دریافته است که از دیدگاه تمامی فقها، مهریه، ماهیت مالی دارد. لذا تفاوت دیدگاهها در ماهیت نکاح است. از منظر اغلب فقهای امامیه، رویکرد دوم مقبول است و عقد نکاح از عقود معاوضی نیست؛ اما از نظر فقهای اهلسنت، رویکرد اول مورد توجه بوده و نکاح از جمله عقود معاوضی است و بهتبع آن مهریه در جایگاه عوض قرار میگیرد. احکام و موارد فراوانی از این نگرشها منبعث میگردد که لازم است بررسی گردد.
A Dowry which is resultant of a legitimated marriage embodies a financial value. The present paper considers the nature of marriage.There are two main views among jurisprudents about the nature and challenging classification of the marriage amongst different contracts: Some believe that marriage is a compensatory contract and the nature of the dowry is, also, compensatory one, whereas, some believe quite the contrary.The present paper applied descriptive-analytical method to study the marriage contract and the nature of dowry from the perspective of Imami and Sunni jurisprudents with a focus on the opinion of Imam Khomeini (RA).It was found that all the above-mentioned jurisprudents including Imam Khomeini (RA) emphasized on the financial nature of the dowry.Therefore, the views don`t challenge the nature of the dowry but the marriage such that jurisprudents believe marriage is not compensatory contract but dowry enjoys financial and economic nature. However, according to Sunni jurists, who also believe in the value and financial benefit of the dowry, marriage is a contract of compensation and, as a result, dowry is compensatory as well. The present paper discusses various rulings and cases which are emerged from the underlying attitudes.Keywords: dowry, nature of dowry, jurisprudence, law, jurisprudential nature
خلاصه ماشینی:
com مقدمه مَهر که در متون اسلامي به آن « صداق »،« اجر»، «نحله » و غير اين ها نيز اطلاق شده ، مالي است که مرد در ضمن عقد نکاح به زن تمليک و يا پرداخت آن را تعهد مي کند (معين ،١٣٨٧،ص .
سوالات اصلي مقاله که نگارنده مي کوشد به آنها پاسخ گويد ذيلا ذکر مي شود : ١- ماهيت مهر از منظر فقهاي مذاهب اسلامي چيست ؟ ٢-در حقوق ايران نکاح ، عقدي معاوضي است يا خير؟ ٣-نظر امام خميني (ره ) در ماهيت عقد نکاح چيست ؟ ٤-آيا بضع ، عوض مهر است ؟ مهريه و تعريف آن در قانون مدني ايران بدون تعريف مهر، موارد به ، اقسام ، احکام و آثار آن اختصاص داده شده است و نويسندگان حقوق نيز با پيروي از اين روش قانونگذار، بيشتر به تشريح مورد مذکور پرداخته اند .
در مورد ماهيت مهريه ؛ حضرت امام خميني(ره ) با توجه به نظر فقهاي اماميه ، معتقد است که عقد نکاح از عقود معاوضي نيست ماهيت مهريه آن است که ماليت داشته و داراي ارزش مالي و قانوني باشد و زن بتواند از آن استفاده نمايد و همچنين مي فرمايند آنچه که در بعضي از شهرها متعارف شده که بعضي از فاميل هاي دختر مانند پدرو مادر، چيزي از شوهر مي گيرد و در زبان بعضي «شيربها »گويند و در زبان بعضي ديگر به چيز ديگر ناميده مي شود، بعنوان مهر و جزء مهر نمي باشد .