چکیده:
منتقدان ادبی شعر را به چهار نوع حماسی، تعلیمی، نمایشی و غنایی تقسیمبندی کردهاند. شعر غنایی که از آغاز با مذهب، موسیقی و احساسات فردی و اجتماعی شاعر همراه بوده و دربردارندۀ طیف وسیعی از معانی و مضامین شاعرانه از عشق و جوانی تا پیری و ناتوانی و مرگ، از شادیها تا غمها و رنجهای زندگی و حوادث روزگار، از شکوههای فلسفی تا روابط دوستانه، از ستایشها تا هجوها و نکوهشها، از خمریات تا حبسیات و از لغز و معما تا اظهار فقر و تقاضا بوده، قسمت عمدهای از اشعار فارسی را به خود اختصاص دادهاست. این گونۀ شعری با توجه به اغراض مختلفی که شاعران در سرودن اشعار مختلف داشتهاند به انواعی چون اشعار مدحی، توصیفی، دینی، مفاخره، مرثیه و رثا، طردیات، شکوائیه، مناظره، هجو، شهرآشوب، عشقی، حبسیات، تهنیت، خمریه، ساقینامه، دهنامه، باراماسه، اخوانیات، ابنیه و البسه و... تقسیمبندی میشوند. در این پژوهش گونههای مختلف شعر غنایی در اشعار امیرمعزی از شاعران نیمۀ دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری که بیش از چهل سال شاعر دربار سلاطین سلجوقی بوده، بررسی و با آوردن شاهد مثالهای مختلف انواع شعرغنایی این شاعر معرفی شده و مشخص گردیده که هرچند معزی شاعری درباری بوده و اساس اشعار او را شعر مدحی و ستایشی تشکیل میدادهاست اما او با توجه به طبع روان و قریحۀ ادبی قدرتمندی که داشته توانستهاست در ضمن پرداختن به قصاید مدحی به اشعار عاشقانه، وصفی، دینی، مناظره، مرثیه، شکوائیه و شادینامه نیز بپردازد.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش گونههای مختلف شعر غنایی در اشعار امیرمعزی از شاعران نیمۀ دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری که بیش از چهل سال شاعر دربار سلاطین سلجوقی بوده، بررسی و با آوردن شاهد مثالهای مختلف انواع شعرغنایی این شاعر معرفی شده و مشخص گردیده که هرچند معزی شاعری درباری بوده و اساس اشعار او را شعر مدحی و ستایشی تشکیل میدادهاست اما او با توجه به طبع روان و قریحۀ ادبی قدرتمندی که داشته توانستهاست در ضمن پرداختن به قصاید مدحی به اشعار عاشقانه، وصفی، دینی، مناظره، مرثیه، شکوائیه و شادینامه نیز بپردازد.
البته این به آن معنا نیست که قدمای ادب فارسی به انواع ادبی از نظر محتوایی هیچ توجهی نداشتهاند بلکه روش چیره و مسلط روش تقسیمبندی صوری بودهاست اما گاهی هم در آثار گذشتگان به نوع اشعار با توجه به موضوع و محتوا اشاره شدهاست؛ که برای نمونه میتوان قصیده مردف خاقانی را نام برد که در آن میگوید: ز ده شیوه کان حیلت شاعری ست به یک شیوه شد داستان عنصری در شرح این ده شیوه نوشتهاند که مقصود «نسیب تشبیب، مفاخره، حماسه، مدح، رثا، هجا، اعتذار، شکوی، وصف، حکمت و اخلاق است.
پیشینه دربارۀ انواع ادبی کتابهای مختلفی چون« انواع شعر» دکتر رستگار، «انواع ادبی» دکتر شمیسا، «انواع ادبی و آثار آن در شعر فارسی» رزمجو، «سخن سنجی» صورتگر، «شعر بی دروغ، شعر بی نقاب» زرین کوب، « آفاق غزل» صبور و مقالات متعددی چون «انواع ادبی در شعر فارسی» از تقی پورنامداریان، «انواع ادبی» دکتر محمود درام، «انواع ادبی و مضامین شعری در منظومههای عطار» از دکتر محمدرضا صرفی، «شاخصهای محتوایی و صوری ادبیات غنایی» از رحمان مشتاق مهر و مقالات متعدد دیگری به ویژه با تمرکز بر یک نوع ادبی در اشعار یک شاعر خاص نگاشته شده است.