چکیده:
فهم مسائل و مفاهیم قرآنی، تفهیم آنها و حقیقت پنهان شده امور در آن از دیرباز تا به امروز مورد توجه اندیشمندان بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی مفهوم «عسر» و مشخص ساختن اهداف واسطی ذیل هدف غایی «هدایت» است. بدین منظور تمامی آیاتی که واژه «عسر» در آنها بهکاربرده شده است، در آیات 6 و 7 سوره طلاق، آیه 8 سوره قمر، 280 و185 سوره بقره، 5 و 6 سوره شرح، 73 سوره کهف، 117 سوره توبه، 10 سوره لیل، 9 سوره مدثر و 26 سوره فرقان با استفاده از روش تحلیل زبانی و مفهومی به منظور استخراج هدف غایی و اهداف واسطی تحلیل شدند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که واژه «عسر» به صورت ارتباط اندراجی میان مفهوم «هدایت» به عنوان هدف غایی و سایر شئون اعتقادی، دینی، اقتصادی، اجتماعی و شأن فکری و عملی و تربیتی به عنوان اهداف واسطی قابل تحلیل است. اهداف واسطی در شأن اعتقادی با رشد فردی و خودشناسی، در شأن دینی با دشواری برخی احکام و امور عبادی، در شأن اقتصادی با تاکید بر انفاق، و بخشش و...، در شأن اجتماعی با تکیه بر رفتار فاضلانه و عادلانه و در شأن فکری و عملی و تربیتی با بازشناسی و رفتار عامدانه تبیین شده است. از این منظر هدف خداوند از سختیها و مصائب پیش روی بشر و حتی ابتلائات و آزمایش های الهی هدایت و تعالی انسان است. این سختیها به پهنای ساحات مختلف تربیت، جامهی گوناگون به تن کرده و در شئون مختلفی ظهور میکنند.
The comprehension of Qur’anic problems and concepts has always been noteworthy for different thinkers. It has been intended in this research to investigate the concept of " Osr, i.e. hardship" and clarify the intermediate goals related to the ultimate goal of" guidance". To accomplish this purpose, all the Qur’anic verses in which the word " Osr, i.e. hardship" has been used, in the verses 6-7 (Talaq), 8 (Qamar), 180- 185 (Baqarah), 5-6 (Ensherah), 73 (kahf), 117 (Tawbah), 10 (Layl), 9 (Moddasser), and 26 (Forgan) were analyzed through applying linguistic or conceptual analysis method to extract the ultimate and intermediate related goals. The results of the research showed that the word " Osr, i.e. hardship"can be analyzed via " including relationship" between the concept of "guidance" as the ultimate goal, and other aspects of ideological, religious, economic, social, and the intellectual, practical, and educational respects as the intermediate goals. Intermediate goals in religious respect with individual growth and self-knowledge, in religious respect with the difficulty of some religious orders and matters, in economic respect with emphasis on charity, and forgiveness, etc., in social respect with relying on virtuous and just behavior and in intellectual, practical and educational respect with recognition and intentional behavior, have been explained. In such of view, the intention of God from hardships and disasters of humans and even from the divine trials and afflictions is their guidance and transcendence. These hardships occur in different aspects of humans’ life in accordance with the diverse respects of education.
خلاصه ماشینی:
هلن (١٩٩٩) ایمان به خدا را به عنوان روشی برای مقابله با ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١ - ربنا الذی اعطی کل شی خلقه ثم هدی/ طه ٥٠ سختیها معرفی میکند که موجب افزایش قدرت تحمل و عزت نفس میشود (Helen, ١٩٩٩)؛ از طرفی، مواجهه با سختیها و مشکلات ، از عوامل اصلی رشد و تعالی و کمال انسان است ؛ به طوریکه سختیها، از عوامل سوق - دهنده به سوی تحقق اهدافی است که برای وصول به آن ها خلق شده است ؛ چنانکه اگر خداوند مانع بروز چنین سختیهایی برای انسان شود، در واقع مانع تعالی انسان شده است (علوی، ١٣٩٢: ١٩٤).
بنابراین در این پژوهش ، با در نظرگرفتن هدف غایی «هدایت انسان » در متن مورد بررسی، با تحلیل واژۀ «عُسْرَ» به معنای سختی و مشقت مشخص میگردد که انواع سختیهای پیش روی انسان ، زمینه ساز هدایت و رشد او را فراهم میکند.
٢- بحث ٢- ١- اندراج اهداف واسطی در ذیل هدف غایی هدایت با تأکید بر تحلیل واژۀ «عُسْر» در بررسی هدف و فلسفۀ سختیها و مشکلات برای انسان میتوان واژگانی را که ناظر بر حقیقت اصیل فعل آدمی است به منزلۀ مفاهیم تبیین کنندۀ عقاید کلیدی و زیربنای یک مفهوم ، مشخص ساخت .
بر این اساس مفاهیم حاکی از هدف های واسطی مندرج در ذیل مفهوم هدایت به صورت زیر خواهند بود: (به تصویر صفحه مراجعه شود) ٣- نتیجه گیری خداوند متعال ، انسان را در سختیها و مشکلات خلق کرده است .