چکیده:
در بسیاری از نظامهای عدالت کیفری، سیاستگذاران تحت تاثیر مقررات کنوانسیونهای مواد مخدر، از طریق فهرستبندی مواد تحت کنترل بر اساس میزان خطرناکی یا آسیبزایی آنها، کیفرهای مرتبط با فعالیتهای غیرقانونی درباره هر ماده را تعیین میکنند. با توجه به اهمیت مقوله حاضر، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعه مقررات حوزه مواد مخدر و روانگردان، تلاش کردیم به این مساله اصلی بپردازیم که میزان خطرناکی مواد مخدر یا روانگردان بر اساس چه معیارهایی و در چه فرایندی سنجیده میشود و در واقع آنها چگونه فهرستبندی میشوند. از مطالعه تطبیقی مقررات مواد تحت کنترل در نظام عدالت کیفری ایالات متحده برای بررسی این معیارها نیز استفاده کردیم و و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در نظام حقوقی ایران به رغم افزوده شدن عبارت «دیگر مواد مخدر یا روانگردان صنعتی غیردارویی» در اصلاحات سال ۱۳۸۹ق.ا.ق.م.م.م، هیچ معیاری برای رتبهبندی میزان خطرناکی این مواد معرفی نشده، اما در ایالات متحده ضمن قانون مواد تحت کنترل، این موضوع تا اندازهای رعایت شده است. احراز ضرورت جدولبندی یک ماده جدید در شرایطی که معیاری برای رتبهبندی خطرناکی آنها وجود نداشته باشد، میتواند با ماندگارسازی ترسهای قدیمی، هراس از مواد را برساخته و وضعیت را به نفع کنترلهای سختگیرانه از جمله مجازاتهای شدید تغییر دهد. امری که در ایالات متحده به طور خاص در رابطه با برخی انواع مواد مخدر و روانگردان ضمن قانون مقابله با سوءمصرف مواد روی داده است. درک مفهوم «خطرناکی» در قالب برساخته اجتماعی میتواند احتمالات مختلفی را راجع به چگونگی تطبیق این معیار بر یک ماده مخدر یا روانگردان درراستای تامین منافع گروههای ذینفوذ ترسیم کند. اشکالات ناظر بر مراجع تصمیمگیرنده نیز این فرایند را تشدید مینماید.
Policymakers, under the influence of the Drug Conventions, penalize drug crimes based on their degree of danger or harmfulness. Given the importance of this issue, by using a descriptive-analytical method and studying the regulations of drugs and psychotropic substances in the criminal justice system, we studied the main issue dangerousness of substances and how they are scheduled. The provisions of controlled substances in the US has also been reviewed. we conclude that in the Iranian legal system, despite the phrase "other drugs or non-pharmaceutical industrial Psychotropic", there is no criteria for evaluating the dangerousness of drugs, but in the United States, the controlled substances act based on some criteria categorized the substances in five schedule. The need for classifying the substance in situations where there is no criterion for scheduling them can intensify the old fears and change the situation in favor of tighter controls, including severe penalties. This has been done in relation to some types of substances, through the Antidrug Abuse Act. Understanding the concept of "dangerousness" as a social construction, can create different possibilities in the process and the result of assessing the dangerous of drugs. The performance of decision-making authorities also intensifies this process.
خلاصه ماشینی:
از مطالعۀ تطبیقی مقررات مواد تحت کنترل در نظام عدالت کیفری ایالات متحده برای بررسی این معیارها نیز استفاده شد و در نهایت مقاله به این نتیجه رسیده است که در نظام حقوقی ایران به رغم افزوده شدن عبارت «دیگر مواد مخدر یا روان گردان صنعتی غیردارویی» در اصلاحات سال ۱۳۸۹ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر، هیچ معیاری برای رتبه بندی میزان خطرناکی این مواد معرفی نشده ، اما در ایالات متحده ضمن قانون مواد تحت کنترل ، این موضوع تا اندازه ای رعایت شده است .
بنابراین ، با توجه به اینکه تعریف یک ماده به عنوان «مادٔە مخدر یا روان گردان » و یا تحت عنوان کلی «مادٔە تحت کنترل ١»، وضعیت های حقوقی جدیدی را در رابطه با سیاست های کنترلی و همچنین مقررات کیفری ایجاد میکند و مهم ترین کاربرد فهرست بندی نیز تعیین مجازات است (٩٨ :٢٠١٠ ,Lubman &Room )، ماهیت فرایند تصمیم گیری راجع به این مسئله اهمیت اساسی خواهد داشت .
افزون بر اینکه تصمیم گیری راجع به انتخاب یک ماده برای اینکه تحت شمول مادٔە ۴یا ۸ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر (و یا قانون مربوط به روان گردان ) قرار گیرد، از لحاı قانونی به هیچ معیاری وابسته نیست ، تکرار عبارت «دیگر مواد مخدر یا روان گردان صنعتی غیردارویی» در هر دو مادٔە ۴ و ۸ و به طور خاص مسئلۀ تفاوت قابل ملاحظه در مجازات ها، طرح این مسئله را نیز گریزناپذیر میکند که مراجع مسئول چگونه باید تشخیص دهند که یک مادٔە مخدر یا روان گردان را در مادٔە ۴ یا ۸ قرار دهند؟ درست است که به صورت سنتی و به دلالت مواد برشمرده شده ، مواد مخدر مادٔە ۴ کم خطر و مواد مخدر یا روان گردان مادٔە ۸ پرخطر هستند، ولی با توجه به عدم وجود معیار مشخص برای ارزیابی میزان آسیب زایی آن ها، تنها گزینۀ معنادار که اتفاقا مبنای رویۀ موجود نیز به حساب میآید، استناد به قیاس یک مادٔە مخدر یا روان گردان با مواد مورد اشاره در مادٔە ۴یا ۸ است .