چکیده:
فاطمیان، از دولتهای بزرگ شیعی است که در قرن چهارم هجری ابتدا در افریقیه (297ق) و سپس در مصر (358ق) شکل گرفت، این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مولفههای هویّت شیعه در آن مناطق، نقش غیر قابل انکاری ایفا کرد. یکی از راههای پیبردن به میزان توجه به هویّت شیعی این دولت، بررسی محتوای منابع اصلی تاریخی که در آن زمان به نگارش درآمده است، در این میان کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان (م363ق) که از مهمترین منابع مذهبی و دعوت فاطمیان در دوره خلفای نخست فاطمی مغرب، خاصه دوره معز میباشد، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئلة اصلی پژوهش پاسخ به این سوال بوده است: قاضی نعمان در محتوای کتاب المجالس و المسایرات به چه میزان به مولفههای هویّت شیعه اسماعیلیان و فاطمیان توجه کرده است؟ پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه و انعکاس به مولفهها و نمادهای مرتبط با هویّت شیعی در محتوای کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، کتاب مورد نظر، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاست. بر اساس یافتههای پژوهش، در محتوای کتاب مورد نظر به مولفههای هویّت شیعه به میزان زیادی توجه شدهاست و این مولفهها همراه با نمادها و شاخصهای مهم هویّت شیعه در کتاب مذکور بازتاب زیادی داشتهاند و مورد تایید و تکرار قرار گرفتهاند. از میان مولفههای هویّت شیعه، بیشترین تعداد فراوانی و میزان توجه به مولفة، امام علی (ع)، امام حسین(ع) و اهل بیت، و کمترین تعداد فراوانی و میزان توجه به مولفههایی مانند: اربعین، نیمه شعبان، مدارس شیعی، مساجد شیعی، نواب اربعه، شاعران شیعی، رجال شیعی و.. معطوف گردیده است.