چکیده:
میدانها از دیرباز در بافت شهر به عنوان یک فضای جمعی ایفای نقش میکردهاند. ویژگیهای میدان ایرانی را میتوان در میدانهای تاریخی ایران که در راس آنها میدان نقش جهان قرار دارد» جستجو کرد. میدان نقش جهان به عنوان یک میدان حکومتی ایرانی و با دربرداشتن سه جزء اصلی شهر (اقتصاد» مذهب و حکومت) سعی در پیوند با مردم دارد. معنای یک فضا عاملی است که باعث تمایز آن مکان خاص از سایر مکانها و فضاها میشود. معنای فضا از دو حیث قابل بررسی است: بعد ذهنی و عینی یا فیزیکی. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش محوری است که شاخصهای تاثیرگذار بر مورفولوژی فضا کدامند؟ به همین منظور از میان ادوار تاریخی» دورهی صفویه که واجد ارزشهای معناگرایانه بوده و از میان بناهای شاخص اصفهان» کاخ عالیقاپوه مسجد شیخ لطف ال مسجد عباسی و سردر قیصریه» (ارسن میدان نقش جهان) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و به عنوان نمونه موردی انتخاب شد. هدف از پژوهش پیش رو تبیین کردن شاخصهای تاثیرگذار بر مورفولوژی معماری بناهای ارسن میدان نقش جهان اصفهان, با استفاده از تحلیل (مولفههای ریختشناسی)» ویژگیهای کالبدی و فیزیکی و فضای معماری آنهاست. در این پژوهش, دادهها و اطلاعات اولیه به صورت مطالعه کتابخانهای» گردآوری شده و با روش تحلیلی- تطبیقی پژوهش سامان یافته است. فرایند این مقاله با مطالعه و بررسی مورفولوژی بناهای مورد نظر در ارسن میدان نقش جهان اصفهان بررسی و تحلیل شده است. از دستاوردهای این پژوهش میتوان در طراحی معماری عملکرد محور با توجه به مولفههای مورفولوژی آن و در طراحی فضاها و بناهای جدید با توجه به الزامات و نیازهای جدید بهره جست.