چکیده:
کتاب التفسیر و المفسرون تالیف محمد حسین ذهبی مطالبی مفید در زمینة تفسیر، روشها و کتابهای تفسیری دربردارد، اما دارای خطاهایی فاحش دربارة تفسیر رسول خدا(ص)، شان تفسیری امام علی(ع)، منزلت علمی امام سجاد(ع)، کتب تفسیری شیعه و عقیدة شیعه در مورد برخی شئون تفسیر و قرآن است. این مقاله ادعاها و اتهامات یاد شده را بررسی و نادرستی آنها را به گونهای مستدل آشکار نموده است. حاصل این پژوهش گزارههای زیر است: پیامبراکرم(ص) به همة معانی قرآن آگاه بوده و تمام آن را تفسیر کرده است. امام علی(ع) به همة معانی قرآن آگاه بوده و با دیگر مفسران صحابی قابل قیاس نیست. امام سجاد(ع) روایتی از زید بن اسلم نشنیده، بلکه زید نیازمند به دانش آن حضرت و از راویان اوست. باور شیعه به باطن داشتن قرآن، مستند به روایات است و این عقیده مختص شیعه نیست. تفسیر به رای مذموم شمردن کتب تفسیری شیعه، تعصبآمیز و بیدلیل است. اتهام تعطیلی عقل در تفسیر قرآن و نسبت دادن باور تحریف قرآن به شیعه نیز بیپایه است.
خلاصه ماشینی:
"این کتاب با آنکه در زمینۀ تاریخ تفسیر،روشها و گرایشهای تفسیری و معرفی و بررسی کتاتبهای تفسیری مطالب مفیدی دربر دارد و در برخی مراکز علمی منبع درسی شمرده میشود،در معرفی مفسران نخستین،توصیف تفسیر شیعه و نقد کتابهای تفسیری آنان،به کاستیها و خطاهای فاحش و زیانباری گرفتار شده؛خطاهایی از قبیل ادعای آگاه نبودن پیامر صلی الله علیه و آله به شماری از معانی قرآن و ناتوانی آن حضرت از تفسیر آن و بیان نکردن بخشی از معانی آن،قرار دادن امام علی علیه السلام در ردیف مفسران صحابی مانند ابن عباس و ابن مسعود،ادعای استفادۀ علمی امام سجاد علیه السلام از زید بن اسلم،متهم کردن شیعه به اینکه قرآن را تحریف شده میدانند و عقل را در فهم و تفسیر قرآن تعطیل کردهاند و از سخن گفتن دربارۀ آن،بدون شنیدن از امامان باز میدارند.
این باور که بیشتر آیات قرآن دربارۀ امامان و دوستان و دشمنان آنان(ثلث یا ربع دربارۀ امامان و دوستان و ثلث یا ربع درباره دشمنان است،مستند به روایات مستفیض است که در کتابهای شیعه و اهل تسنن نقل شده است54و برخی از آنها با سند موثق در معتبرترین مصدر روایی شیعه(اصول کافی)آمده است،از جمله روایتی که کلینی،55از ابو علی اشعری56و او از محمد بن عبد الجبار57و او از صفوان58و او از اسحق بن عمار59و او از ابو بصیر60و ابو بصیر از ابو جعفر(امام محمد باقر)علیه السلام روایت کرده است که فرمود:نزل القرآن اربعة ارباع:ربع فینا و ربع فی عدونا و ربع سنن و امثال و ربع فرائض و احکام."