چکیده:
مسألهی«فلسفهی آفرینش»و اینکه چرا خداوند،انسان و سایر موجودات را آفریده،یکی از اساسیترین مسایلی است که همواره مطرح بوده و هست. به طور کلی در این زمینه دو سؤال اساسی مطرح است:یکی اینکه آیا آفریننده و فاعل این جهان،از کار خود هدفی داشته است؟دیگر اینکه آیا این جهان به عنوان آفریده و فعل خداوند،هدف و مقصدی دارد؟سؤال اول،بیانگر هدف فاعلی و سؤال دوم،بیانگر هدف فعلی است.مکاتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی،پاسخهای مختلف و متعددی به این دو سؤال دادهاند:عدهای به کلی منکر غرض و هدف در افعال الهی و آفرینش موجودات شدهاند.جمعی قایل به وجود غرض و هدف در همهی افعال شدهاند و گروهی وجود غرض و غایت را در برخی از افعال پذیرفتهاند،اما منکر عمومیت و لزوما آن شدهاند. مقالهی حاضر این مسأله را از دیدگاه قرآن بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که از دیدگاه قرآن،آفرینش کاملا هدفدار است؛هدف از آفرینش جهان(در مقابل انسان)،انسان است و آسمانها و زمین و هرچه در آنها است برای انسان آفریده شده است،مقصود از انسان،انسان کاملی است که به مقام عبودیت حقیقی رسیده است.هدف از آفرینش انسان کامل،ذات خداوند است و خداوند،انسان کامل را برای خودش آفریده است.پس به طور کلی،میتوان گفت هدف خداوند از آفرینش جهان و انسان،ذات بیهمتای او است.
One of the basic issues ever debated has been the rational behind the genesis and why Allah has created man and other beings. Generally، two fundamental questions could be posed here: Has the creator of the universe pursued a certain goal in His acts? And، does the universe as the creation and Allah's acts follow a certain purpose? The former indicates the creator's goal and the latter indicates the act's goal. Various schools in theology (Kalam)، philosophy and mysticism (Gnosticism) have provided different answers to the above- mentioned questions. Some have entirely denied the presence of a certain goal in divine acts and creation of the beings. In contrast، some others admit the presence of such a purpose and there are still others who accept its presence but only in some acts and deny its generality and necessity. This paper has investigated the issue from Quranic viewpoint according to which the goal of the creation the universe (Vs. man) is the man.، the heavens، the earth and whatever within them are created for the sake of man، i. e.، the perfect man who is at the pinnacle of truly divine obedience. The rationale behind the creation of the perfect man is the essence of Allah and He created perfect man for Himself; therefore، it could generally be held that divine rationale of creation is His unique essence.
خلاصه ماشینی:
"مرحوم طبرسی،باطل را به عبث و بدون حکمت تفسیر کرده و با نفی آن،خلقت آسمانها و زمین را ناشی از داعی حکمت بزرگ و غرض صحیح و مصلحت میداند؛و آن غرض و حکمت این است که آفرینش اینها دلیل بر وحدانیت خداوند و حجتی بر کمال حکمت او و همچنین دلیلی برای مکلفین در شناخت حضرتش باشد و نیز مخلوقاتش را در آنها اسکان دهد؛یا به طور کلی آنها را در معرض ثواب قرار دهد و از عقاب ایمن سازد(81،ج 2،ص:374؛71،ج 1،ص:613).
حال این سؤال پیش میآید که اگر انسان،هدف آفرینش جهان هستی است،پس هدف از آفرینش انسان چیست؟آیا وجود انسان یا انسان کامل، غایت بالذات و هدف اصلی از آفرینش انسان چیست؟یعنی آیا خداوند فقط و فقط به خاطر انسان است،که عالم را آفریده است و انسان را هم به خاطر خود انسان آفریده است؟یا نه،از آفرینش انسان هم هدفی دیگر در کار بوده است؟و در واقع انسان غایت بالعرض و بالتبع است؟و وسیلهای است برای غایت دیگری؟ آیات قرآن با تعابی متعددی به فلسفهی آفرینش انسان اشاره دارد:1-خلافت؛2- امتحان و آزمایش؛3-رحمت و مغفرت؛4-عبادت و معرفت؛5-تقوا؛6-تذکر؛7-تشکر؛ 8-تفکر؛9-تعقل؛01-هدایت؛11-فوز و فلاح؛21-رجوع و بازگشت.
این آیه تنها بر مسألهی عبودیت و بندگی تأکید میکند و با صراحت تمام و به شیوهی حصر،آن را به عنوان هدف آفرینش جن و انس معرفی مینماید و با توجه به شیوهی حصر در این آیه،به نظر میرسد غایت حقیقی و بالذات آفرینش،عبادت است ولی علاوه بر تفاسیر متعددی که بیان شد،دقت و بررسی در آیات قرآن نشان میدهد که عبادت برای تقوا است «یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم و الذین من قبلکم لعلکم تتقون» 03 (بقره12/)و تقوا برای سعادت و رستگاری است «..."