چکیده:
یکی از پر بسامدترین مضامین قرآنی در ادبیات فارسی بعد از داستان حضرت یوسف داستان حضرت عیسی است که در قرآن کریم و اناجیل مقدس با روایتی همسان آمده و شعر فارسی بازتاب گستردهای یافته است.کمتر شاعری است که از تلمیحات داستان حضرت عیسی سود نجسته و آنرا مضمون مایهء شعر خویش قرار نداده باشد.تلمیحات داستان حضرت عیسی گاه به صورت مستقل و گاه در کنار پیامبران دیگر تصاویر شاعرانهای را پدید آورده است.در این مقاله فقط به مضامینی پرداخته میشود که با داستان حضرت یحیی(ع)اشتراک داشته و در شعر فارسی نیز انعکاس یافته است.
خلاصه ماشینی:
مدت سکوت مریم در قرآن کریم مشخص نیست،اما بعضی از شاعران تحت تأثیر مهلت سه روزهء گرفتگی زبان زکریا،آن را سه شبانهروز ذکر کردهاند:مریم از محصنات در بکری چون بری بد ز عیب بد فکری نام بیشوهریش زشت نکرد کز هوای روی در کنشت نکرد طفل گویا و مادر خاموش دل پاکست و نفس پاکی کوش چون بنگشود لب ز حرمت امر آن سه شب در جواب خالد و امر (جامجم،551) این مضمون در انواع شعر عرفانی،تعلیمی و حکمی،غنایی و مفاخره دیده میشود که به چند نمونه از آن اشاره کنیم:روزه کردم نذر چون مریم که هم مریم صفاست خاطر روح القدس پیوند عیسی زای من(خاقانی،322)چو مریم روزهء مریم نگه داشت دهان در بست از آن شکر که شه داشت (نظامی،1360،438)گویا شود پیاپی با دل مسیح جانت چون مریم ار ببندی روزی دو کام و لب را (جامجم،74) قابل ذکر است که این تلمیح مایه بیشتر در توصیه به خاموشی برای دریافت مراتب والای نطق مورد استفاده قرار میگیرد:تا نبندی ز سخن لب،نشود دل گویا نطق عیسی ثمر روزهء مریم باشد (صائب تبریزی،1364)تهمتزدگی پدر یحیی و مادر عیسی در ادب فارسی به صراحت از تهمتزدگی زکریا سخنی به میان نیامده است و بیشتر پنهان شده وی از دست دشمنان در تنهء درخت و بریده شدنش با اره،مضمون مایهء شعر قرار گرفته است.