خلاصه ماشینی:
"همهء زنان و مردانی که در راه بازگشت آذربایجان کوشیدند تا: آذربایجان،چونان هزارهها«دل ایران»بماند» فهرست نوشتهها:پیشگفتار؛بخش نخست:اشغال ایران در جریان جنگ جهانی دوم؛بخش دوم:عوعای نفت؛بخش سوم:شکلگیری توطئهء سازمانیافته در راستای تجزیهء آذربایجان؛بخش چهارم:کمیسیون سه جانبه با طرح تکمیلی 1907؛بخش پنجم:شکایت ایران به سازمان ملل؛بخش ششم:کشمکش در سازمان ملل؛ بخش هفتم:مسکو،زمستان سرد 1324؛بخش هشتم:ادامهء زورآزمایی در سازمان ملل؛بخش نهم:شوروی به حد اقل تن درداد؛بخش دهم:تخلیهء ایران؛بخش یازدهم؛:شوروی دست خالی ماند در این کتاب،در درجهء اول به نقش احمد قوام(قوام السلطنه)در گشودن گره آذربایجان و نفت شمال با ذکر شواهد متعدد،تأکید شده است و نیز به نقش ابراهیم حکیمی در طرح مسألهء آذربایجان در سازمان ملل متحد به توسط سید حسن تقیزاده،درحالی که انگلیسها با قصد دولت ایران مبنی بر قرار دادن مسألهء ایران در دستور کار سازمان ملل متحد به شدت مخالفت کردند و کوشیدند تا با تهدید و ارعاب،ایران را از پیش گرفتن این راه برحذر دارند،اما حکیمی در آن لحظات حساس و سرنوشتساز،با وجود سن بالا،ضعف مزاج،درهمریختگی اوضاع اداری و مالی کشور،نفوذ آشکار سفارت انگلیس در حیات سیاسی ایران و حضور نیروهای شوروی و حمایت بیپردهء نیروهای مزبور از فرقهء دموکرات و کومله،با شهامت و میهندوستی درخور تحسین به سفیر ایران در لندن دستور داد تا شکایت ایران را در سازمان ملل متحد مطرح کند..."