چکیده:
در ایران باستان،آنچنان که پیداست،مکانگزینی و انتقال پایتختها معمولا در جهت رفع مشکلات جغرافیای سیاسی و نیز حل مسائل ژئوپلیتیکی کشور با مناطق پیرامونی آن به انجام رسیده است؛بدین معنی که مکانگزینی و انتقال پایتختها مهمرین رویکرد ژئوپلیتیکی دولتهای وقت،در سازماندهی سیاسی فضای داخلی برای کنترل جغرافیای کشور و برقراری ارتباط بین مکانی با استفاده از سازوکار توسعهء فضایی-جغرافیایی فرهنگی و هویتی بوده است.این در حالی است که نیاز دولت مرکزی به حمایت ملی،تا هفت بار دلیل اصلی مکانگزینی پایتختها در هسته ملی دولت،کنترل و ادارهء بهینهء کشور با توجه به پتانسیلهای تاریخی-تمدنی،فرهنگی و اقتصادی مکان جغرافیایی،دست کم یازدهبار باعث مکانگزینی پایتختها در یک موقعیت راهبردی و کاملا ژئوپلیتیکی بوده است.به همین جهت،هدف اصلی این مقاله تبیین عوامل اصلی تأثیرگذار بر قرایند مکانگزینی پایتختها در ایران باستان و نقش آنها در تکوین هویت ایرانی است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین،این شهر،با توجه به اینکه در مرکز ثقل ملی و جغرافیایی دولت ماد قرار گرفته بود،از قابلیت یک منطقهء هستهای در نظام جغرافیای سیاسی و شبکهء شهری کشور نیز برخوردار بوده است،تا جاییکه احاطهء کامل پایتخت ماد بر گسترهء جغرافیایی-سیاسی-فرهنگی کشور حاصل همین برتری ژئوپلیتیکی موقعیت ویژهء اکباتان در ساختار سیاسی- فضایی دولت ماد بوده است.
به طور کلی و طبق نقشهء(1)،شوش،با توجه به موقعیت مکان مرکزی یا هستهای خود در گسترهء جغرافیای سیاسی کشور و نیز در عرصهء نظام ژئوپلیتیک منطقهای و جهانی آن روز-با توجه به اینکه دولت هخامنشیان یکی از قدرتهای بزرگ در دنیای آن روز بوده است-مهمترین و اصلیترین محور و تکیهگاه ژئوپلیتیکی دولت هخامنشیان بود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نقشه شمارهء 4:موقعیت پایتختهای دولت اشکانیان در کنترل و ادارهء کشور (ولی قلیزاده،1387:57) قابل توجه است که این دولت در طول حیات سیاسی آن دارای بیشترین پایتخت در بین دیگر دولتهای حاکم بر سرزمین ایران بوده است.
جدول شمارهء 1:نقش هریک از عومل مؤثر در مکانگزینی پایتختها در ایران باستان (به تصویر صفحه مراجعه شود) با وجود این،نکتهء قابل توجه این است که اکثر پایتختهای ایران باستان به نحوی بر موقعیت مکان مرکزی یا هسته بودن آنها دلالت دارند؛به طوری که دلیل اصلی مکانگزینی این پایتختها،با توجه به اینکه منطقهء هسته در داخل نظام مربوطه،معمولا به عنوان مرکز جاذبهء جغرافیایی-سیاسی-فرهنگی-اجتماعی-اقتصادی عمل میکنند،کنترل و احاطهء کامل دولت مرکزی بر گسترهء جغرافیای سیاسی کشور و نیز برقراری ارتباطات گسترده با دنیای خارج بوده است."