چکیده:
تعارف یکی از مسائل مهمی است که دانستن آن برای فارسیآموزان خارجی ضروری به شمار میرود.در این مختصر،نگارنده قصد دارد مشخص کند چرا فارسیآموزان خارجی نمیتوانند تعارف فارسی را بفهمند یا خوب متوجه شوند.ابتدا دربارهء نظریهء ادب همگانی،که توسط براون و لوینسون مطرح شده سخن میرود و بعد پدیدهء تعارف براساس این نظریه مورد بررسی قرار میگیرد.در این بخش به این پرسش پاسخ داده میشود که:آیا تعارف فارسی در چارچوب نظریهء ادب قرار میگیرد؟بخش سوم به دستگاه ضمیر و فعل میپردازد و مهمترین نقشهای تعارف و فرق آن با ادب عمومی را آشکار میکند.سرانجام، سه علت اصلی برشمرده و راهحل ممکن ارائه میشود
خلاصه ماشینی:
"معمولا«شما»در زبانهای جهان فقط ضمیری برای نشان دادن احترام است؛ولی مطابقت آن در زبان فارسی با فعل دوم شخص مفرد نشان میدهد که نقش این ضمیر برای فارسیزبانان با نقش آن در زبانهای دیگر متفاوت است: «خیلی خیلی ممنون،اما شما اول به من بگو آیا خردل اینجا نه آمد؟2» البته،«شما»با دوم شخص جمع هم مطابقت میکند: «دیگر خجالتم ندهید.
«بدری جان،خواهش میکنم شماها دیگر در صحبت من و آقای دکتر هیچ دخالت نکنید!5» برای بسیاری از فارسیآموزان خارجی،جمع بستن ضمیر جمع خیلی عجیب و گاهی اوقات حتی خندهدار به نظر میرسد و علت آن این است که تقریبا هیچ زبانی در جهان امکان جمع بستن ضمیر«شما»را ندارد؛مثلا در زبان انگلیسی حتی دوم شخص مفرد با دوم شخص جمع فرق نمیکند.
به کار بردن ضمیر سوم شخص جمع به جای مفرد،برای شخص خیلی نزدیک،دلیلی دیگر است برای اثبات دو نکته؛یکی اینکه زبان فارسی امکانات بسیاری برای نشان دادن احترام به دیگران دارد و دیگر اینکه در فارسی برای احترام واقعی نیز از عبارات تعارف استفاده میشود.
نیز بدیهی است که این یکی دیگر از دلایلی به شمار میرود که تعارف در زبان فارسی در درجهء اول احترام و تواضع عمومی را منعکس میکند.
این پدیده در زبان مردم در هر گوشهء ایران ملاحظه میشود:در خیابانها،اتوبوسها،داخل ساختمانها و بسیاری از جاهای دیگر؛برای مثال چند نمونه میآوریم که در آنها «فرمودن»بهعنوان فعل کمکی وجه امر به کار رفته است؛گفتنی است که این فعل در جملات زیر نقش نرم کردن(تعدیل و تعطیف)امر مستقیم را منعکس میکند: -میهمانان عزیز!لطفا بهداشت عمومی و نظافت را رعایت فرمایید."