چکیده:
از جمله شیوههای بدیع و کارآمدی که اهل بیت( در راه ابلاغ پیام الهی به مخاطبان خود از آن بسیار بهره جستهاند، تجسم بخشیدن معارف توحیدی و حقایق دینی در قالبهایی زنده و گویاست.ائمه اطهار( با بهره گیری از شیوه مجسم ساختن معانی، معارف بلند و ژرفی را در سطح فهم همگان تنزل بخشیده و با ترسیم زنده و زیبای آنها به خلق صحنههای بدیع و شگفتی پرداختهاند که چشمها را به خود خیره میکند و عواطف را برمیانگیزد.در این نوشتار، تلاش گردیده تا به جلوههایی از این هنر بدیع ـ که در لابه لای کلمات ائمه هدی( تجلی یافته ـ اشاره شود.
خلاصه ماشینی:
ما در لا به لای سخنان ائمه اطهار( شاهد تشبیهات نغز و تمثیلات بدیع و استعارات بیبدیل و کنایات شگفت و دیگر جلوههای ادبی و هنری هستیم که در قالب آنها معارف ژرف به روشی گویا و مجسم به تصویر در آمدهاند و موضوعات معنوی و روحی و حالات نفسانی جان گرفتهاند و بر پرده نمایش حاضر گردیدهاند.
یکی دیگر از محققان در تعریف «تصویر» میگوید: تصویر ادبی، به معنای به کار گرفتن سخن، به گونهای خاص است که در آن معانی و مفاهیم به روش جدید و ابتکاری تجسم مییابند و حتی به اشکالی قابل رویت جلوهگر میشوند و در حقیقت، در این گونه موارد، سخن از قالب تنگ خود خارج شده و به عالمی زنده و پر نشاط پا میگذارد.
تجسم امور روحی و معنوی از جمله مواردی که در آنها امور روحی و غیرمادی در قالبهایی محسوس و عینی مجسم گردیده و تصاویری زنده و جذاب را به نمایش گذاردهاند، میتوان به نمونههای ذیل اشاره داشت: ـ «علم» را نقش لباسی مشاهده میکنیم که عیوب آدمی را میپوشاند.
(تحف العقول، ص215؛ بحارالانوار، ج75، ص54) ـ در تصویری دیگر، «علم» همچون صندوقی مجسم گردیده که قفلی بر آن نهاده شده و کلید آن سؤال است.
شخصیت بخشیدن و به جنبش درآوردن اشیا و عناصر طبیعت موضوعی است که در روایات اهل بیت( جایگاهی خاص و قابل توجه دارد، و در تعابیر آنان، نمونههای بسیاری را میتوان سراغ گرفت که در آنها از این شیوه بدیع برای خلق صحنههایی زنده و تابلوهایی جذاب استفاده شده است.