چکیده:
در این مقاله برای آشنایی با فلسفهء زیبایی و زیباییشناسی از دیدگاه ملا صدرا کلیانی بیان گردیده تا از این طریق دیدگاههای عرفانی او روشن گردد.این مقاله نشان میدهد که ملا صدرا مانند دیگر بزرگان عرفان و تصوف اسلامی و ایرانی،بویژه بزرگان مکتب عشق و جمال، به مقولهء زیبایی نگریسته و حق تعالی را زیبایی و جمال مطلق دانسته و عشق را زاییدهء زیبایی خوانده است.او خداوند را عشق و عاشق و معشوق حقیقی در نظر گرفته و با دیدگاهی وحدت وجودی همهء هستی را جلوه و تصویر آن جمال لایتناهی دانسته،برای زیبایی-مانند وجود و نور-مراتبی قائل بوده که پس از حق در انسان کامل تجلی یافته و تا پایینترین مراتب هستی ادامه مییابد.او همهء ذرات هستی را دارای حسن و جمال میداند.ملا صدرا زیباییهای و عشقهای زمینی و مجازی را هم،اگر در مسیر الهی باشند،محترم و ارزشمند دانسته است.
خلاصه ماشینی:
"زیباییشناسی عرفانی ملا صدرا جمله نیکان رشحهای از ذات تو حسنها دان پرتوی ز آیات او مبنای اصلی در زیباشناسی ملا صدرا دیدگاه وحدت وجودی اوست که در نهایت غیر از حق چیزی حق میداند،چنانکه بتبعیت از بزرگان عرفان اسلامی میسراید:زان تجلی کو بخود در خود نمود صد هزاران باب رحمت را گشود نور خورشید از جمالش لمعهیی آب دریا در فراقش دمعهیی گریهء باران ز شوق روی اوست نالهء رعد از هوای کوی اوست12 او جهان و هستی را زیبا میداند که از جمال آن معبود سرچشمه گرفته و با حرکت جوهری و ذاتی و با عشق به آن نور اعظم به حرکت درآمده و او خود عشق و عاشق و معشوق حقیقی است.
30زیبایی انسان کامل پس از خداوند که زیبایی مطلق است،در رتبهء بعدی *ملا صدرا مانند دیگر حکما و بزرگان عرفان اسلامی عقیده دارد که انسان کامل آیینهء جمالنمای حق و بلکه جامع زیباییهای الهی است،چون اولین مخلوق،عقل اول و حقیقت محمدی است و سعهء وجودی انسان کامل از ابتدا تا انتهای خلقت است.
32 ملا صدرا مانند دیگر حکما و بزرگان عرفان اسلامی عقیده دارد که انسان کامل آیینهء جمالنمای حق و بلکه جامع زیباییهای الهی است،چون اولین مخلوق،عقل اول و حقیقت محمدی است و سعهء وجود انسان کامل از ابتدا تا انتهای خلقت است وی یکی از ویژگیهای انسان کامل را مستی میداند که شراب از دست ساقی ازلی نوشیده است،و آنها را چنین ترسیم میکند که صاحب جمال ظاهری و باطنی است."