چکیده:
ائمهء معصومین(علیهم السلام)و از جمله امام سجاد(ع)،با توجه به منصب مهم الهی که عهدهدار بودند،در راستای حفظ،رشد و نمو اسلام و نیز هدایت مردم،تلاشهای بسیار نمودهاند. از جملهء آن تلاشها،سخنان و احادیث فراوان است که با توجه به فعالیتهای گستردهء آنها،کثیر الحدیث بودنشان امری انکارناپذیر به نظر میرسد؛ولی همانگونه که در تاریخ حدیث گزارش شده،گاهی افرادی جهت تضعیف شخصی،حدیثی جعل و یا از روی خطا و تدلیس تغییراتی در متن حدیث ایجاد کردهاند.درنتیجه مطلبی نادرست ارائه و به دست متأخرین رسیده و بر این اساس قضاوتهای نادرستی(بویژه از سوی خاورشناسان)ارائه شده است.نسبت به امام سجاد(ع) نیز،روایاتی با صفت"قلیل الحدیث"بودن جعل شده است.این مقاله در صدد بررسی و نقد این روایات و مبرا دانستن آن حضرت،از صفت"قلیل الحدیث"بودن با ارائهء ادلهء گوناگون است.
خلاصه ماشینی:
"در ابتدا منابعی که این امر را گزارش کردهاند،معرفی میشوند: منابع روایات الف)قدیمیترین و اولین منبعی که به آن دست یافتیم کتاب:تاریخ اسماء الثقات اثر عمر بن احمد بن شاهین(م 583 ق)،که وی به نقل از زهری موضوع قلیل الحدیث بودن را گزارش کرده است:"نا محمد بن محمد بن سلیمان الباغندی نا محمد بن یحیی بن أبی عمر العدنی قال نا سفیان عن الزهری قال ما رأیت هاشمیا أفضل من علی بن الحسین و لکن کان قلیل الحدیث.
"(ابن شاهین،4041 ق،ج 1،ص 041) ب)سپس علی بن حسین بن عساکر(م 006 ق)در کتاب تاریخ دمشق،به نقل از زهری و ابو زرعه،قلت روایت را به امام سجاد(ع)نسبت داده است:"اخبرنا أبو القاسم بن السمرقندی نا أبو بکر نا أبو الحسین نا عبد الله نا یعقوب نا محمد بن أبی عمر نا سفیان قال قال الزهری ما رأیت هاشمیا أفضل من علی بن حسین قال سفیان و قال الزهری ما کان أکثر مجالستی علی بن الحسین و قال أبو زرعة مع علی بن الحسین و ما رأیت أحدا کان أفقه منه و لکنه[و قال أبو زرعة و لکن]کان قلیل الحدیث.
الف)اضطراب در متن: اضطراب متن از نشانههای ضعف احادیث است که در این روایت نیز وجود دارد: نقل زهری درباره قلیل الحدیث بودن در قدیمیترین منبع یک بار با عبارت"قال ما رأیت هاشمیا أفضل من علی بن الحسین و لکن کان قلیل الحدیث"(ابن شاهین،4041 ق، ج 1،ص 041)و بار دیگر با عبارت:"ما کان أکثر مجالستی علی بن حسین و ما رأیت أحدا کان أفقه منه،و لکنه کان قلیل الحدیث."