چکیده:
ایران کشور فرهنگ و هنر و شعر و ادب محسوب می شود و عالمان و شاعران فراوانی در این کشور دیرینه و دانش پرور ظهور داشته اند؛ اما سهم همه شهرها و مناطق این کشور پهناور در این عرصه برابر نیست. سهم استان اصفهان در حوزه فرهنگ و ادب و هنر ممتاز است. یکی از دانش های زبانی ای که استادان این خطه بدان پرداخته اند و گوی سبقت را از دیگر مناطق ربوده اند، دانش دستورنویسی و پرداختن به مسائل زبانی است. علمی که به جهت فنی و دقیق بودن آن، اهتمام بدان کمتر بوده است. مقایسه آثار برآمده در ادب فارسی به شکل کتاب و یا مقاله نشان می دهد که نسبت این تحقیقات به پژوهش های زبانی بسیار بیشتر است و مسائل زبانی کمتر مورد عنایت قرار گرفته است. این مقاله می کوشد تا نقش موثر تنی چند از استادان اصفهانی را در این عرصه بنماید و با یادکرد و توصیف کار مشاهیر سنتی و جدید این خطه در این دانش فنی، سهم آنان را در این باره باز نماید. دانشی که پرداخت بدان در تحلیل متون و پی بردن به زوایای پنهان و هنری آن بسیار موثر است و متاسفانه در پژوهش ها مغفول مانده است.
Iran is considered to be the country of culture، art، poetry، and literature and numerous poets and scholars have appeared in this ancient and science encouraging country. Therefore، all cities and regions of this vast country have different shares in this arena. Some of the Iran’s centers have been salient and are famous for a technique among other techinques and an art among other arts. In addition، they have gained a special place and name in the history of this country. The role of Isfahan in the realm of culture، literature، and art has been outstanding. One of the linguistic knowledges that the scholars of this region have focused and overtaken the other regions is the knowledge of grammar writing and focusing on linguistic issues. A science that due to its technicality and subtlety has not come into focus. The comparison of the works done in Persian literature has been bound to books and articles and in proportion to other linguistic research، there has been more research in these areas and less attention is paid to linguistic issues. The present study is an attempt to exhibit the influential role of some of these scholars of Isfahan in this field and to review and describe the works of traditional and modern famous figures of this region regarding this technical knowledge. This knowledge has a profound influence on discovering the hidden dimensions and analyzing texts if focused. However، this is a neglected area of research.
خلاصه ماشینی:
کلیدواژهها اصفهان دستورنویسی زبانشناسی میرزا حبیب همایی باطنی دبیرمقدم موضوعات کلیات ادبی و متون ادب فارسی مقدمه زبان یکی از پدیدههای مهم اجتماعی به شمار میرود که در گذشتههای دور زوایای مختلف آن چندان مورد تحقیق علمیقرار نگرفته است.
مباحث متعددی چون تعریف علمیزبان، پرداخت به گونهها و لهجهها و اقسام زبانها و منشأ آنها و مسائل مربوط به زیرمجموعههای علم صرف و نحو و همچنین بخش معناشناسی، رنگ دقیق و علمیتری یافت؛ لیکن در ایران بسیار دیر به این مطالب پرداخته شد و مسائل مطرح شده نیز بیشتر ترجمه و انطباق از تحقیقات غربی بود و تحقیقات کمتری متناسب با جوهر و ساخت زبان فارسی صورت گرفت.
به هر حال این استاد اصفهانی که در آن شهر فرهنگی و ادبی بالیده است و سپس در تهران به کمال رسیده است، نقش برجستهای در حوزة زبان فارسی و دانش دستور داشته است.
چنانکه از فصول کتاب و مباحث مربوط به ساختمان دستور زبان فارسی هویداست موضوعات نو و تازهای از سوی باطنی ارائه شده است که این شیوه و تعریف در دستورهای پیشین و حتی پژوهشهای زبانی چندان مسبوق به سابقه نیست.
جهت نمود اهتمام او به زبان فارسی و نقش وی به عنوان یکی از استادان زبانشناس که فعالیت زیادی در امر دستور و مباحث دستوری داشته است، به ذکر برخی مقالات استاد اشاره میشود: 1.