چکیده:
فانتزی از ژانرهای کاربردی در ادبیات کودک و نوجوان است. مهم ترین عامل کاربرد این نوع، تخیلی بودن و محال بودن امکان وقوع داستان در عالم واقعی است. فانتزی ها به دو دسته ی عام و مدرن تقسیم می شوند؛ از نظر عناصر سازنده بهترین آثار برای فانتزی سازی عام کتاب های اسطوره ای و حماسی هستند. شاهنامه ی فردوسی به دلیل در برداشتن ماجراها و شخصیت های استثنایی و درون مایه های مناسب، شرایط فانتزی سازی را داراست. با فانتزی سازی داستان های شاهنامه، کودکان و نوجوانان علاوه بر آشنایی ضمنی با متون کهن، از دنیای ساختگی و خیالی مرتبط با ماجراهای این اثر، لذت خواهند برد. در این مقاله نخست ژانر فانتزی را معرفی کرده و به اهداف فانتزی سازی از داستان های اسطوره ای و حماسی پرداخته ایم. سپس عناصر سازنده ی این نوع را که شامل شخصیت سازی و شخصیت پردازی، دورنمایه پردازی و راه های ورود به فانتزی می شود، بر اساس الگوبرداری از پانزده نمونه اثر پدید آمده در این ژانر، دسته بندی کرده ایم و در هر قسمت یافته ها را با برخی از داستان های شاهنامه مطابقت داده ایم و با توجه به این قیاس بخش های مناسب برای فانتزی سازی شاهنامه را معرفی کرده ایم.
Fantasy is one of the practical genres in children and young adult's literature. The most important aspect of this genre is its being
imaginative and impossible to happen in the real world. Fantasies are divided into two types of common and modern. Epics and myths are the best works to produce common fantasies. Ferdowsi's Shαhnαmeh has all the characteristics of fantasy making as it contains exceptional adventures and characters as well as suitable themes. Through fantasizing Shαhnαmeh children and young adults will not only get acquainted with ancient texts but also enjoy the imaginary world of the adventures. In this paper the genre fantasy is first introduced and the aims of making fantasies from myths and epic are discussed; then the elements of fantasy such as characterization, plot and entrance to fantasy are discussed. Fifteen texts are chosen and classified and the data are compared with some stories of Shαhnαmeh. Based on this comparison parts of Shαhnαmeh which are suitable for making fantasy are introduced.
خلاصه ماشینی:
از آن جا که شاهنامهی فردوسی به عنوان یک متن اسطورهای و حماسی همیشه جایگاه بینظیری در ادبیات کودک و نوجوان داشته (جلالی، 1389: مقدمه) در این پژوهش پانزده داستان فانتزی را به عنوان الگو برگزیدیم و شیوههای ورود به فانتزی، شخصیتسازی و شخصیتپردازی و درونمایهپردازی را در این داستانها بررسی کردیم، سپس در تطابق با شاهنامه برخی از داستانهای این مجموعه را که قابلیت مناسبسازی برای فانتزی شدن دارند، معرفی کردهایم.
پیش از هر چیز این پانزده اثر را که شرح مفصل چاپ آن در فهرست منابع آمده است، معرفی میکنیم: - امپراتور کلمات، رؤیاهای جنوبی، همان لنگ کفش بنفش، قلب زیبای بابور، جن کوزهی مربا، خاله گنجشکه و ننه پیرزن، هلی فسقلی در سرزمین غولها، گذر ابر، عینکی برای اژدها، نه خشک نه تر، پائولا و طلسم گمشده، آرزوی پیران، پارسیان و من، یک تکه بلور و سیمرغ و آدمیزاد.
در داستانهای دیگر دختر و پسری که میتوانند وارد نقشهی جغرافیایی شوند (امپراتور کلمات)، شخصیت ارواح (رؤیاهای جنوبی)، لنگ کفش سخنگو (همان لنگ کفش بنفش)، هشتپای سخنگو در زیر آب (قلب زیبای بابور)،گنجشکی که مانند انسانها زندگی میکند (خاله گنجشکه و ننه پیرزن)، اژدهایی که با انسانها زندگی میکند و عینک میزند (عینکی برای اژدها)، غولی که وارد زندگی بشر می شود (یک تکه بلور) و پرندهی افسانهای که سر از دنیای حاضر در میآورد (سیمرغ و آدمیزاد) نمایندهی غیر معمول بودن شخصیتهای فانتزی هستند.
در فانتزیسازی داستانهای اسطورهای و حماسی شاهنامه برای کودکان و نوجوانان از چهار نوع درونمایه میتوان بهره گرفت که همهی این درونمایهها در کتاب پارسیان و من تجربه شدهاند.