چکیده:
روایات اهل بیت:، پس از قرآن کریم، اساسی تر ین محور در بسیاری از عرصه های معرفتی است. از این روست که اهتمام پژوهشگران، در گذر زمان به حدیث گراییده است. امروزه شاهدیم که اندیشوران در استفاده و فهم برخی از روایات با یکدیگر اختلاف دارند. گاهی می بینیم که یک روایت نزد برخی مقبول و نزد گروهی دیگر غیر مقبول است. بنا بر این، ضروری است که نگاهی فراگیر به روایات داشته و آنها را از زوایای گوناگون بررسی کنیم و تنها به بررسی های رجالی و سندی بسنده نکنیم تا روایات ارزیابی درستی داشته باشند. نوشتار حاضر در پی آن است که به بررسی روایتی که علما در فهم و استفاده آن دیدگاه های متفاوتی دارند، بپردازد. این روایت را شیخ طوسی در باره بنی فضال نقل کرده و برخی از دیدگاه های فقهی، رجالی و اصولی بر آن استوار است. این روایت را از ابعاد گوناگون بررسی کرده و بدین نتیجه دست یافته ایم که این روایت از ناحیه صدور با هاله ای از ابهام مواجه است و بر فرض درستی آن، در دلالتش بین علما اختلاف رخ داده است.
خلاصه ماشینی:
"VK} درآمد شیخ طوسی در کتاب الغیبة روایتی را دربارۀ بنی فضال و کتابهای حدیثی آنها نقل کرده است کهمباحث رجالی،فقهی و اصولی مختلفی براساس آن شکل گرفته است و فقها،محدثان و اصولیان دربارۀمفاد آن اختلاف پیدا کردهاند.
صحیح شمردن آنچه از بنی فضال به شکل صحیح روایت شده است شیخ انصاری در کتاب المکاسب اقوال فقهی را دربارۀ احتکار نقل کرده و سپس مؤیدی را برای قول بهحرمت ذکر کرده و نوشته است: و یؤید التحریم:ما عن المجالس بسنده عن أبی مریم الأنصاری عن أبی جعفر علیه السلام:«قال:قال رسول الله صلی الله علیه و آله:أیما رجل اشتری طعاما فحبسه أربعین صباحا یرید بهالغلاء للمسلمین،ثم باعه و تصدق بثمنه لم یکن کفارة لما صنع».
آنچه شیخ طوسی در کتاب الغیبة به سند عالی صحیح از ابو جعفر ثانی علیه السلام دربارۀ بنیفضال نقل کرده است که فرمود:«خذوا بما رووا و دعوا ما رأوا»،به اجماع مرکب بر وجوب اخذروایتهای تمامی ثقات دلالت میکند؛اگرچه امامی نباشد.
فقط آیت اللهخویی به هنگام ارزیابی روایت گفته است: أنها ضعیفة لجهالة حال أبی الحسین بن تمام و عبد الله الکوفی فلا یمکننا الاعتماد علیها ابدا فلمیثبت ان هذا الکلام قد صدر عن ابن روح حتی یقال انه ینقله عن العسکری علیه السلام فما هو المشتهرمن الأمر بالأخذ بروایاتهم کلام مشهوری لا أساس له إذا الروایة ضعیفة و غیر قابلة للاعتمادعلیها فی شئ؛ این روایت ضعیف است،به دلیل مجهول بودن ابی الحسین بن تمام و عبد الله کوفی."