چکیده:
در حکمت صدرایی، عقل و دین و شهود بروشی معقول در کنار هم جمع می آیند تا حصول معرفت و نیل به حقیقت را ممکـن سازند. ملاصدرا با الهام از شیخ بهایی و میرداماد، با استخدام درایت در کنار روایت و با بهره گرفتن از تعقل در کنار تعبد و شهود، جلوه یی تازه از فلسفه اسلامی را عرضه کرد. بسیاری از ظواهر دینی و بیانات عمیق فلسفی اهل بیت(ع) پس از قرنها تلاش فکری با ظهور حکمت متعالیه ملاصدرا ادراک و روشن شد و ظواهر دینی و عرفان و فلسفه در آن آشتی کامل پذیرفتند. در دوره صفویه که عصر آمیختن فلسفه و شریعت و دینی شدن همه معارف در جهان اسلام است، عرفان در ذهن فلاسفه و متکلمان و فقها بشدت نفوذ کرد و با جمع میان معارف نظری و عملی اسلام (حکمت مشاء و اشراق، کلام، عرفان و فقه) یک نحوه تفکر عقلی پدید آمد که با تفکر ذوقی و دینی درآمیخت. تعالیم و عقاید اسلامی و افکار حکمای دوره صفویه بر کل شئون و صور هنری رایج تاثیر گذاشته و حقیقت و حکمت و وحدت در هنر اسلامی متجلی شد؛ بگونه یی که زنده و فعال بودن هنر اسلامی به نسبت حضور باطنی هنرمندان مسلمان با ساحت قدسی دین و باطن نبوی و ولوی باز میگردد.
خلاصه ماشینی:
ظهور حکمت صدرایی و نقش آن در احیای حکمت هنر اسلامی اکبر فایدئی 1 چکیده در حکمت صدرایی، عقل و دین و شهود بروشی معقول در کنار هم جمع میآیند تا حصول معرفت و نیل به حقیقت را ممکـن سازند.
در دورة صفویه و ظهور حکمت متعالیه، هنر سنتی اسلامی به نقطة اوج خود رسید؛ هنری که معنوی و الهی بودن مهمترین ویژگی آن و غایتش گذر از عالم کثرت، طبیعت فانی، نفس و نفسانیت و اتصال به مبدأ قدسی است.
( 288 ) صدرالمتألهین در مقام تلفیق برهان و شهود در مکتب فلسفی خود معتقد است که از طریق بحثهای کلامی و اندیشههای جدلی نمیتوان به اسرار الهی دست یافت بلکه راه اکتساب اسرار الهی روش برهانی و شهودی است؛( 289 ) چرا که آگاهی بر بسیاری از معارف الهی بدون تلطیف باطن ممکن نیست و حقیقت وسیعتر از آن است که عقل آدمی بتنهایی به آن احاطه پیدا کند.
( 302 ) حکمت صدرایی و فلسفة هنر اسلامی صدرالمتألهین هرچند که بصورت مستقل به فلسفه هنر و زیباییشناسی نپرداخته است ولی در برخی از آثار خود به بحث از مسائلی نظیر زیبایی، عشق، لذت موسیقی و شعر پرداخته است که میتوان آنها را در قالب مباحث هنری بحساب آورد.
بنابرین، حقیقت و حکمت هنر اسلامی در گذشتن از ظواهر کثرت و رسوخ به باطن امور و شهود حق در تمامی موجودات است.
ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، ج۵، ص۲۸5؛ شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، ج۲، ص۷۵۶؛ «بازشناسی عناصر فلسفه هنر بر پایه مبانی حکمت صدرایی».