چکیده:
شیعیان در دورههایی از تاریخ، بهویژه از عصر صفویه به بعد، روز نهم ربیعالاول را روزی مبارک برشمرده و در این روز جشنهایی برگزار کردهاند. این نوشتار میکوشد دلیل این بزرگداشت و شادمانی را بیابد و با بهره بردن از منابع معتبر و کهن نشان دهد که حادثۀ اصلی این روز، آغاز امامت حضرت مهدی( است؛ زیرا پدر آن بزرگوار در روز هشتم ربیعالاول به شهادت رسیده و آنچه دربارۀ شادمانی به دلیل مرگ یکی از دشمنان اهلبیت( گفته میشود، مربوط به این روز نیست و در زمانی دیگر رخ داده است.
Shiites in periods of history، especially since the Safavid era، have regarded the ninth day of RabiolAvval as holy and have celebrated this day. This article is set to explore the reason for this celebration and demonstrate through valid and ancient references that the main event of commemorating this day in history is the beginning of imamate of Mahdi. As the father of this holy Imam is martyred on the 8th of the same month and what has been said about commemorating the death of one of the enemies of AhlulBayt on this day is not true or did not happen at that same day.
خلاصه ماشینی:
بخش اول: جنبۀ سلبی گفته میشود که نهم ربیعالاول روز مرگ عمر بن خطاب _ خلیفۀ دوم _ است و از آنجا که وی نقش زیادی در غصب خلافت امیرمؤمنان و برخورد با حضرت زهرا( _ دختر رسولخدا( _ داشته است، شیعیان به این روز اهتمام میورزند.
کنکاش دربارۀ پیشینۀ این نظریه نشان میدهد که سخن از مرگ خلیفۀ دوم در روز نهم ربیع، از قرن ششم به منابع راه یافته و پس از دورهای سکوت، بار دیگر در عصر صفویه شهرت پیدا کرده و حتی بخشی از فرهنگ جامعه شیعه شده است.
هاشم بن محمد _ دیگر عالم قرن ششم _ در کتاب مصباحالانوار روایتی از احمد بن اسحاق مشهور به حدیث «رفعالقلم» را آورده که در آن، قتل عمر به روز نهم ربیع نسبت داده شده است (حلی، 1370: 44).
گویا به همین دلیل است که ابن ادریس حلی (543 - 598) با اشاره به مرگ عمر بن خطاب در 26 ذیحجۀ سال 23 هجرت مینویسد: این مطلب برای برخی شیعیان اشتباه شده و تصور کردهاند نهم ربیعالاول، روز مرگ اوست.
شیخ مفید در دو جای کتاب ارشاد و در کتاب مزار از مقنعه همان روز، یعنی جمعه هشتم ربیع را ضبط کرده (مفید، 1416: ج2، 313 و 336؛ همو، 1413: 485)، اما در کتاب مسار الشیعة ذیل رویدادهای ماه ربیعالاول مینویسد: در روز چهارم آن از سال 260، وفات مولای ما ابومحمد حسن بن علی بن محمد بن علی الرضا( واقع شد و خلافت به قائم( منتقل گشت.