چکیده:
با ظهور فناوریهای اطلاعاتی بویژه اینترنت، پدیدة دستبرد علمی- آگاهانه یا ناآگاهانه- رو به افزایش است. اهمیت این پدیده و تأثیرات نامطلوب آن در پیشبرد دانش، باعث شده جوامع علمی بویژه در کشورهای پیشرفته توجه روزافزونی به آن داشته باشند؛ به طوری که روز به روز شاهد تدابیر و راهکارهایی برای پیشگیری یا مقابله با آن هستیم. از جمله این راهکارها تلاش برای خودکارسازی روشهای کشف دستبرد علمی و همچنین وضع مجازاتهایی برای متخلفان است. از آنجا که بسیاری از دستبردهای ادبی ناآگاهانه و به دلیل آشنا نبودن با مصداقها و تعریفهای آن روی میدهد، مقاله حاضر بر آن است تا به معرفی دستبرد علمی و انواع آن بپردازد. علاوه بر این، تجربههای کشورهای جهان در اعمال اقدامهای پیشگیرانه، راهکارهای کشف و مجازاتها بررسی خواهد شد. امید میرود این مقاله گامی هر چند اندک در جهت آشنایی بیشتر جامعة علمی با این پدیده و جلب توجه صاحبنظران کشور برای ایجاد راهکارهایی برای جلوگیری از آن بردارد.
خلاصه ماشینی:
"فعل plagiarize ، در نسخه پیوسته واژه نامه «مریام وبستر»[9] به این شکل تعریف شده است: 1- دزدیدن اندیشهها یا واژگان دیگران و قلمداد کردن آن به عنوان اثر خود؛ استفاده از اثر دیگری بدون استناد به آن 2- ...
با آنکه دستبرد علمی بیش از همه در عرصه علم و دانش در کانون توجه قرار دارد، این پدیده در دیگر عرصهها از جمله سیاست یا ادبیات نیز مشهود است.
فراوانی رویداد واژه Plaigiarism و آلتاویستا بر حسب سال همانگونه که میبینیم، آثار مرتبط با دستبرد علمی به طور روزافزون افزایش مییابد و نشانگر حساسیت بیش از پیش جوامع و محیطهای علمی و دانشگاهی نسبت به این پدیده نامطلوب و تلاش برای پیشگیری یا پیگیری آن است.
«استندلر» (٢٠0٠) برای پیشگیری از دستبرد علمی پیشنهادهای زیر را ارائه داده است: 1- آشنا کردن دانشجویان با انواع دستبرد علمی و دامنة مجازاتهای آن از طریق سخنرانیها یا راهنماهای دانشگاهی 2- فراهمآوری دسترسی استادان به ابزارهای کشف دستبرد علمی 3- یادآوری دورهای به استادان برای گزارش دستبرد علمی یا دیگر تخلفات دانشجویان 4- ارائة موضوعات جدید به دانشجویان برای مقالهها و پروژههای هر نیم سال تحصیلی بسیاری از دانشگاهها، با برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی و نیز انتشار راهنماییهایی ویژه نگارش علمی و آشنایی با دستبرد علمی، دانشجویان را در شناخت این پدیده یاری میدهند.
از سوی دیگر، فراهمآوری دسترسی استادان و دانشگاهیان به ابزارهای کشف دستبرد علمی، ایجاد ابزارهای بومی ویژة جامعه علمی ایران، اعمال قوانین جدی علیه خاطیان و در نظر گرفتن ساز و کارهایی برای گزارش موارد تخلف و پیگیری آنها، میتواند تا حدودی از همهگیر شدن این معضل علمی جلوگیری کند."