چکیده:
به سبب شباهتهای متعددی که میان درخت و کوه وجود دارد، سیمرغ شاهنامه از درخت ویسپوبیش به کوه البرز نقل مکان می کند. سیمرغ، سئن یا مرغو سئن اوستا در شاهنامه نیز حضور خود را با تفاوتهایی حفظ کرده است. اگر سیمرغ اوستا چهره ای آیینی و پذیرفته دارد. شاهنامه چهره ای اهریمنی را نیز در داستان اسفندیار به آن افزوده است آشیانه سیمرغ در اوستا بر درخت ویسپوبیش و در شاهنامه بر فراز کوه البرز است. پژوهشهای مربوط به شاهنامه و شناخت اساطیر ایران، به علل و عوامل تغییر مکان سیمرغ در شاهنامه (و متون تاریخی، فلسفی وعرفانی دوران اسلامی) توجهی نکرده و از آن درگذشته اند. مقاله حاضر نشان می دهد به سبب تاثیرات آیین مهر، حضور عناصر مهری چون خورشید و آب در داستانهای مربوط به سیمرغ، همسانی سیمرغ و عقاب (یکی از پرنده های مهری) و نیز شباهتهای میان کوه البرز و درخت ویسپوبیش، سیمرغ اوستا و متون پهلوی در شاهنامه و سایر متون دوران اسلامی بر فراز کوه البرز آشیان گرفته است. اطلاق سئن به عقاب و سیمرغ، همسانیهای موجود میان این دو پرنده، یکی پنداشتن مهر و خورشید، شباهت آنها با سیمرغ، جاندار انگاری کوه، رشد آن چون درخت، مرکزیت، حضور عنصر هوم و آب در کنار کوه و درخت در اوستا و نشانه های موجود و مؤید در سایر فرهنگها به خصوص هند، اسباب و علل تغییرمکان آشیانه سیمرغ بوده است
خلاصه ماشینی:
"شـاهنامه چهـره ای اهریمنی را نیز در داستان اسفندیار به آن افزوده است آشیانه سیمرغ در اوستا بر درخت ویسپوبیش و در شاهنامه بر فراز کوه البرز است .
مقاله حاضر نشان می دهد به سبب تـأثیرات آیـین مهـر، حـضور عناصـر مهری چون خورشید و آب در داستانهای مربوط بـه سـیمرغ ، همـسانی سـیمرغ و عقـاب (یکـی از پرنده های مهری ) و نیز شباهتهای میان کوه البرز و درخت ویسپوبیش ، سیمرغ اوستا و متون پهلـوی در شاهنامه و سایر متون دوران اسلامی بر فراز کوه البرز آشیان گرفته است .
اطلاق سئن به عقاب و سیمرغ ، همسانیهای موجود میان این دو پرنده ، یکی پنداشتن مهر و خورشید، شباهت آنها با سیمرغ ، جاندار انگاری کوه ، رشد آن چون درخت ، مرکزیت ، حضور عنصر هوم و آب در کنار کوه و درخت در اوستا و نشانه های موجود و مؤید در سایر فرهنگها به خصوص هند، اسباب و علل تغییرمکان آشـیانه سیمرغ بوده است .
آبی که از کوه هکر (هوگر) فرود آید به کوهی بـه نام اوسیندام در میان دریای فراخکرت می ریزد(همان :٧١)؛ بنابراین ناهید البرز را با دریای فراخکرت و بـه عبارت دیگر درخت ویسپوبیش ، که خود نیز شکل دیگری از کوه است ، مرتبط می سازد.
به نظر می رسد توجه شاهنامه به هوم پارسا و قرار دادن او در کوه در ادامه انتقال کارکردهای درخـت به کوه بوده است ؛ بخصوص که در داستان کیخسرو عنصر دریا نیز فراموش نگردیده ، اگر چـه ایـن دریـا همان دریای فراخکرت نیست ."