چکیده:
از آنجاکه در دهه های اخیر گویشهای ایرانی در جهت همگرایی با زبان فارسی به سرعت دستخوش تحول بوده اند، مطالعه و ثبت ویژگیهای اجتماعی آنها اهمیت بسیار دارد. از نتایج این مطالعات، علاوه بر شناخت خصوصیات منحصر به فرد این گویشها، می توان در سیاستهای کلان اجتماعی و آموزشی، برنامه ریزیهای زبانی و مطالعات تطبیقی گویش شناسی سود جست. این مقاله به بررسی جبنه های اجتماعی واژگان خویشاوندی و جنسیتی در گویش گیلکی رشت و نواحی اطراف آن می پردازد. گستردگی روابط و تعاملات خانوادگی، نامطبوع بودن خویشاوندی ناتنی، گستردگی و اهمیت چند همسری، و خانواده های گستردۀ مرد مدار، از مسائل قابل تاملی هستند که در واژگان گیلکی بازتاب یافته اند. همچنین واژگان و اصطلاحات گیلکی از نظر ارجاع و خطاب، کاربرد افعال در حوزۀ همسرگزینی، بخش کنایی و... با ارزش گذاری جنسیتی همراه اند.
خلاصه ماشینی:
"واژه شناسی اجتماعی گویش گیلکی (مطالعة موردی : اصطلاحات خویشاوندی و جنسیت ) چکیده از آنجاکه در دهه های اخیر گویشهای ایرانی در جهت همگرایی با زبان فارسی به سرعت دستخوش تحول بوده اند، مطالعه و ثبت ویژگیهای اجتماعی آنها اهمیت بسیار دارد.
) تقسیم می شود؛ اما تنوع اقلیمی ، اجتماعی و فرهنگی در گیلان به شکلی است که هر یک از این گونه های زبانی تنوع درونی نیز دارنـد، بـه نحـوی کـه در گونـة غربی می توان گویش مردم رشـت و حومـة آن را از دیگـر منـاطق متمـایز کـرد.
غذا پختن qəzā pəxtən pəlā qātuq čāgudən نقاشی کشیدن nəqāši kəšen nəqāši gitən صحبت کردن so:bət gudən kələ gəb ze:n نکتة در خور توجه آن است که امروزه تداخل واژگانی به نفع زبان فارسی در حال تغییر اسـت ، و ایـن امر به همترازسازی مفاهیم ویژة واژگان گیلکی منجر می شود.
این تنوع معنایی از نظر ساختار اجتماعی نیز قابل توجه اسـت ؛ زنـدگی روسـتایی و ارتبـاط هـای مستقیم ، مبادلة مستقیم کالا، نقش ارتباط گفتاری در کـار، اوقـات فراغـت و دیگـر مقتـضیات زنـدگی و سرانجام فقدان زبان نوشتاری ، به شکل گفتاری گویش گیلکی ، حداقل در برخی ساختها، امکـان و حـوزة معنایی گسترده ای داده است که شاید نظیر آن در فارسی وجود نداشته باشد.
٤. واژگان گیلکی در حوزة جنسیت همبستگی زبان و جنسیت از دو منظر قابل بررسی است : از یک سو، در همة جوامع به نسبتهای مختلف ، میان مردان و زنان تفاوتهای زبانی وجود دارد که عمدتا ناشی از تفاوتهای اجتماعی اسـت ، از دیگـر سـو، طرز تلقی از جنسیت در سطوح زبانی ، به ویژه در سطح واژگان ، بازتاب پیدا می کند."