چکیده:
چو آدینه هرمزد بهمن بود بر این کار فرخ نشیمن بود پژوهشگران درباره این چند بیت نظریات گوناگونی اظهار کرده و آنها را ناظر بر آرزوی دیدار فردوسی با پیامبر اسلام (ص) پس از مرگ، شادمانی از اتمام نظم این بخش از شاهنامه و جشن شصت و ســومین زاد سال فردوسی دانسته اند، اما با دقت در ساختار، ترتیب و نوع بیان این بیت ها آشکار می شود که تاکید فردوسی بر تقارن جمعه با روز نخست بهمن ماه است و او به این مناسبت در پی بزم آرایی و شادخواری برآمده است. علت فرخندگی و سرورانگیزی هم زمانی آدینه با روز هرمزد بهمن برای فردوسی این بوده که جمعه در معتقدات اسلامی گرامی و عیدگونه است و در عین حال در پنـدارهای نجـومی کهن روز ویژه سیاره خنیا و طرب، زهره، شمرده می شود، از همین روی هنگام تن آسانی و فرحناکی است. از سوی دیگر روز نخــست(هرمزد/ اورمزد) هر ماه در فرهنگ ایرانی و محتملا به تاثیر از آن، در سنت اسلامی روزی است مبارک و مخصوص بزم و رامش. برخی شواهد نیز نشـان می دهد که ظاهرا روز نخست مـاه بهمن هم خجسته و جشن مانند تلقی می شده است و با این وصف طبیعی است که انطباق دو یا سه روز این چنین (آدینه، هرمزد و هرمزد بهمن) فرخ دانسـته شــود. از میان سال های مرتبط با ادوار زندگانی فردوسی فقط در سال 387 ه.ق. جمعه مطابق با یکم بهمن بوده و چون فردوسی در دنباله این بیت ها خود را شصت و سه ساله نامیده است، سال تولد او 324 ه.ق. خواهد بود و این با اشارات و قراین دیگر متن شاهنامه که بر پایه آنها زادسـال شاعر سال 329 یا 330 ه.ق. و در میان شاهنامه شناسان پذیرفته تر است، در تناقض قرار می گیرد
Ferdowsi has composed a few lines concerning himself at the end of the story of Shapur-e Zulaktaf beginning with:
چو آدینه هرمزد بهمن بود بر این کار فرخ نشیمن بود
Scholars have proposed different hypotheses about these lines. Some believe that these lines reflect Ferdowsi’s desire to see the prophet Mohammad after his death، as the pleasure of completing this part of Shāh-nāmeh، and the celebration of his sixty-third birthday. Yet، considering the structure، the order، and the expressive method of these lines، it is revealed to us that Ferdowsi is emphasizing the coincidence of Friday and the first days of Bahman; so he thinks of holding a banquet. This coincidence is indeed very fortunate for Ferdowsi because Friday in Islamic faith is a holy day and Hormazd-e bahman in the ancient astronomical beliefs was the day of Venus، a planet of rejoice and jollification. Furthermore، the beginning day (Hormozd/Urmazd) of each month in the Iranian culture، having its impact on the Islamic culture، is a fortunate day regarded as a day of rejoice and feasting. There is evidence that the first day of Bahman specifically would be considered blessed like celebration. During the life of Ferdowsi، there was only one Friday that coincided with the first day of Bahman. Considering the fact that Ferdowsi mentions a few lines later that he has turned sixty-three years old، he must have been born in the year 324. This date، of course، contradicts the assumptions of most scholars who believe that Ferdowsi was born in 329 or 330.
خلاصه ماشینی:
"فردوسی در پایان پادشاهی شاپور ذوالاکتاف پس از ذکر انـدرزهای شـهریار ساسـانی و اشاره به مرگ او، به شیوه ای که در دیگر جاهای شاهنامه نیز می بینیم ، به یکباره چنـد بیتـی در احوال شخصی خویش آورده و گفته است : چــــو آدینــــه هرمــــزد بهمــــن بــــود بـــر ایـــن کـــار فـــرخ نشـــیمن بـــود مـــــی لعـــــل پـــــیش آورم هاشـــــمی ز بیشـــی کـــه خنـــبش نگیـــرد کمـــی ١ چو شست و سه شد سال و شد گـوش کـر ز گیتـــی چـــرا جـــویم آیـــین و فـــر کنـــون داســـتان هـــای شـــاه اردشـــیر بگــــویم ز گفتــــار مــــن یــــاد گیــــر (خالقی مطلق ، ٦/ ٣٤١/ ٦٥٧- ٦٦٠) یکی از مصححان شاهنامه مصراع دوم بیت نخست را به صورت «بر این کاخ فرخ ، نشـیمن بود» تصحیح کرده و با تعبیر «هاشمی » به پیامبر اسلام (ص )، در توضیح بیت هـا نوشـته اسـت : «جمعة اول بهمن برابر بیست و هفتم صفر سال ٣٩٢ هجری و شست و سه سـالگی فردوسـی است و بنده این گونه می اندیشم که مراد از کاخ فرخ نیز بهشت موعود باشد و مقصود فردوسی آرزوی مرگ و دیدار با پیامبر بوده » (فردوسی ، ١٣٧٩: کتاب صفر، ٣٦و٣٧)."