چکیده:
مطابق فقه، میان زن و مرد در قصاص و دیه گاه تفاوت است. این تفاوت که به ظاهر تداعی گر تبعیض جنسیتی است، از دیرباز تاکنون مورد بحث و برررسی بوده است گرچه در سالیان اخیر و در پی جریان های فمینیستی حجم نقد و انتقادها افزایش چشمگیری دارد. موضوع قصاص و دیه زن و مرد را از زوایای مختلف فقهی، حقوقی، جامعه شناختی، فلسفه فقه و فلسفه حقوقی و... می توان بررسی کرد. اما در هر بررسی باید از زبان خاص آن علم بهره برد. مقاله حاضر در ابتدا به بررسی فقهی این موضوع و در نهایت به بررسی پاره ای اشکال ها که در این زمینه ایراد شده است، می پردازد.
According to jurisprudence، there is some difference between man and woman in terms of retaliation and blood-money. This difference، which seems to suggest some sexual discrimination، has been since olden times،studied and discussed. But، in recent years and as a result of feminist movements، it has been more seriously criticized. Retaliation and bloodmoney for man and woman may be studied from various، juridical،legal، sociological viewpoints as well as in terms of philosophy of jurisprudence، philosophy of law and the like. In each and every study in every discipline، the terminology of that discipline should be used. In the present article، at first، this issue will be studied from a juridical viewpoint; and، then، some objections posed in this regard will be discussed.
خلاصه ماشینی:
"ضمن اینکه در چند روایت دیگر مثل صحیحۀ عبد الله بن&%02223SOHG022G% مسکان(همان،ص 81)و صحیحۀ حلبی(همان)نیز به این مطلب اشاره شده است کهاولیای دم مقتول،فقط میتوانند زن قاتل را قصاص کنند.
در مورد اینکه آیا تفاوت زن و مرد در قصاص و دیه ظلم محسوب میشود یا خیر،در مباحث بعدی به آن خواهیم پرداخت،ولی در مورد آنچه در عبارت پیش گفته درمورد تفاوت دیۀ حقوقی و جزایی گفته شد،باید گفت چنین نیست؛زیرا اولا،اصلتقسیم دیه به دو قسم حقوقی و جزایی جای تأمل دارد،چون لسان برخی روایاتعاماند یعنی دلالت بر این دارند که دیۀ زن در همۀ موارد نصف دیۀ مرد است؛مثلا درصحیحۀ عبد الله بن مسکان آمده است: قال:اذا قتلت المراة رجلا قتلت به،و اذا قتل الرجل المرأة فان ارادوا القود ادوا فضل دیةالرجل علی دیة المراة و اقادوه بها،و ان لم یفعلوا قبلوا الدیة،دیة المراة کاملة و دیة المرأةنصف دیة الرجل(طوسی،1406،ج 10،ص /181همو،1363،ج 4،ص 265).
نکتۀ دیگر اینکه به فرض که عرف در اینجا حاکم باشد،در صورتی که عرفمتفاوت باشد چه باید کرد؟مسئلۀ تفاوت زن و مرد در قصاص و دیه در زمان رسولخدا صلی الله علیه و اله و بعد از ایشان بوده است و عرف آن زمان این را مصداق ظلم ندانسته است،ولی امروز صحبت از آن است که این تفاوت در نظر عرف-که طبعا عرف امروزیمقصود است-خلاف عدل است.
در پاسخ به ابن شبهه در مورد دیۀ زن باید گفت اگر دیۀ زن به طور کلی نصف دیۀمرد بود،جا برای این شبهه بود،ولی اینکه دیۀ زن تا ثلث دیه برابر با دیۀ مرد دانستهشده است و از ثلث به بعد،نصف دانسته شده است،حکایت از آن دارد که«علتنقصان دیۀ زن مقتوله،لزوما نمیتواند از سر بیاعتنایی به حقوق زنان باشد»(حکیمپور،1382،ص 157-158)و خلاف عدالت باشد."