چکیده:
در عصر جاهلی، بر اساس سنت شفاهی نقل روایات، راویان، به گزارش ایام العرب یا
جنگ های آن عصر می پرداختند و در آن، از شیوه ها و عناصر خاصی چون؛ شواهد شعری، قصص و
اسطوره، حماسه و ملحمه، مبالغه و تفاخر و ... بهره می گرفتند. پس از ظهور اسلام، وقوع درگیری ها
و نبردهایی در این دوره، بسیاری از راویان و گزارش گران را واداشت تا این جنگ ها را با عنوان
جدید مغازی و فتوح نگاری، گزارش نمایند. با توجه به نزدیکی این دو دوره به یکدیگر، تشابهات و
تمایزات شیوه های این دو نوع گزارش و میزان استقلال یا اثرپذیری مغازی نگاری و فتوح نویسی از
شیوه های گزارش الایام در عصر جاهلی، سوالات اصلی این پژوهشند. بررسی گزارش های
باقی مانده ی ایام العرب، ویژگی ها، عناصر و ساختار آن ها و مقایسه شان با شیوه ها و عناصر روایت
مغازی و فتوح در عصر اسلامی، نشان می دهد که عناصر مشابه وهمگونی های فراوانی از جمله؛
استفاده از شواهد شعری، حماسه و رجز و ملحمه، قصص و اسطوره، تفاخر و مبالغه، میان این دو
نوع گزارش وجود دارد. حضور برخی ازشعرا و راویان ایام العرب در مغازی و فتوح عصر اسلامی و
گزارش این جنگ ها توسط آنان با همان سبک و سیاق عصر خویش - البته صرف نظر از محتوای
دگرگون شده ی آن - و نیز بهره گیری و استناد فراوان مغازی و فتوح نگاران از روایات و یا اشعار
عصر جاهلی، از یک طرف؛ استمرار روش ایام العرب در عصر اسلامی و از طرف دیگر؛ اثر گذاری
شیوه ی ایام العرب را برروایات مغازی و فتوح نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
"توصیف قهرمانان مغازی و فتوح توصیف شجاعت رزمآوران میادین مغازی و فتوح در عصر اسلامی نیز تداوم یافت،البته با اینتفاوت که انگیزههای آنان غالبا-نه چون ایام العرب،برجسته ساختن صرف این شجاعتهایفردی یا قبیلهای-بلکه برجسته ساختن آن در پوشش ایمان و روحیهی معنوی و به عبارتی،انگیزهی جهادی توسط این غازیان بود که از هیچ دشمنی نهراسیده و به آن پشت نمیکردند،مثل؛شرح نبرد تن به تن شجاعان اسلام در برابر شجاعان کفر در غزوهی بدر{o7o}،شجاعتهای{o(1)ابن قتیبه(1418)ج 4،ص 366.
حضور شعرای عصر جاهلی در مغازی و فتوحات عصر اسلامیو سرایش اشعاری در وصف این پیروزیها و مجاهدت جنگجویان که برخی از آنها بسیارشبیه شعر ایام العرب است،بر بهرهگیری گستردهتر از شعر مدد میرساند و لذا همین اشعاربخش عمدهای از روایت مغازی و فتوح را به خود اختصاص میداد؛به عنوان نمونه،بنگرید به؛اشعار حسان بن ثابت که رنگ و بوی اشعار ایام العرب را داشت{o2o}و یا اشعار امیة الاسکرکنانی در یوم یمامه که به همان شکل در یوم زباله عصر جاهلی سروده بود{o3o}و یا اشعار امیة الاسکرکنانی در یوم یمامه که به همان شکل در یوم زباله عصر جاهلی سروده بود{o3o}و نیز اشعار رشیدبن ربیض العنزی و مقاس بن عمرو در توصیف یوم شیطین که در عصر اسلامی هم مانند ایامالعرب بین قبیلهی بکر بن وائل و تمیم بر سر چراگاه و زمین حاصلخیزی،درگیری رخ داد{o4o}ویا اشعار جعفر بن علبه،از بنی حارث که در یوم سحبل در عصر منصور عباسی،زنان قبیلهیبنی عقیل را آزار میداد،به همین سبب او را مضروب ساختند و او نیز در انتقام از ایشان،چندنفر از آن قبیله را کشت،گریخت و اشعاری مشابه ایام العرب سرود{o5o}."