چکیده:
تفسیر تسنیم از تفاسیر جامع معاصر با رویکردی همهسویه به قرآن کریم است که شخصیت اخلاقی و جامعیت علمی نگارندة آن، ضرورت توجه به این تفسیر منحصربهفرد را دو چندان کرده است. مفسر، ارائة تفسیر قرآنی محض را وجهة همت خود دانسته است. با این حال، در این تفسیر، روایات به شکل وسیعی به کار گرفته شدهاند. رویکردهای خاص مفسر نسبت به روایات تفسیری و شیوههای نقد و تحلیل آنها در دو حوزة نقل و نقد صدوری و محتوایی، موضوعی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. آیت الله جوادی آملی، رجوع به سخنان معصومان( را فقط برای تقیید یا تخصیص اطلاق یا عموم آن و نیز برای برطرف شدن ابهام در تطبیق ضروری دانسته است نه در اصل مفهومیابی، زیرا قرآن خود مبین خویش است و بررسی سندی و تحلیل محتوای احادیث بر مبنای معیارهای فقه الحدیث، از نکاتی است که در روششناسی جنبههای روایی این تفسیر قابل توجه است.
خلاصه ماشینی:
"با این همه، طرح این بحث بیشتر برای تحلیل نکتهای دیگر است که اهمیت فراوانی دارد: کذب صرفا در صورتی تحقیق مییابد که قراین آشکاری بر خلاف واقع بودن آن وجود نداشته باشد؛ بنابراین هرگاه گوینده، مطلب خلاف واقعی را بازگو کند ولی شواهد و قراینی در ظاهر سخن یا احوال و شرایط، به حد کافی و روشن موجود باشد که بر مخالفت آن با واقع دلالت نماید و مخاطب، آن را واقعی نشمرد، کذب نخواهد بود.
ک: طوسی، بیتا، ج7، ص259/ طبرسی، 1406ق، ج7، ص96ـ97؛ فخر رازی، 1420ق، ج22، ص185/ مجلسی، 1403ق، ج12، ص53ـ54 و ج69، ص237ـ240) از جمله سید مرتضی میگوید: خبر حضرت ابراهیم( مشروط بود نه مطلق، و شرط آن، «إن کانوا ینطقون» بوده است یعنی اگر بتها سخن میگویند، بزرگشان این کار را کرده است، و از آنجا که نطق آنان محال است، انجام این کار توسط بت بزرگ نیز محال است.
نکتة سوم: در برخی از روایاتی که کافی شریف در مورد تحلیل آیات یادشده نقل کرده است، به صراحت این نکته آمده است که سخن ابراهیم( و یوسف( به قصد اصلاح بوده و همین امر، مجوز بیان چنین سخنی بوده است؛ برای نمونه، در روایت منقول از پیامبر( چنین آمده: «لا کذب علی مصلح، ثم تلا ایتها العیر...
ک: مفید، 1410ق، ص557/ ابن ادریس، 1410ق، ج3، ص44/ محقق حلی، 1409ق، ج3، ص596/ علامه حلی، 1413ق، ج3، ص270) این سخن از چند جهت قابل تأمل است: نخست آنکه فقیهان یادشده، مطلوبیت یا لزوم توریه را فقط در مقام ضرورت به کذب مطرح کردهاند و نه به طور مطلق؛ بنابراین در تجویز توریه به طور مطلق نمیتوان به سخنان آنان استناد کرد."