چکیده:
سهروردی برای حسن که معادل زیبایی است، شانی وجودی، یعنی مکانتی در نظام جهان شناسی خویش در نظر می گیرد. این موضع او می تواند مدخلی برای ورود به مباحث زیبایی شناسی گردد. نوشتاری که در پی می آید، جستجویی است برای یافتن معنای زیبایی و ویژگی های آن، چنان که از سخنان سهروردی می توان استفاده کرد. در این راه ابتدا مفهوم زیبایی و سپس شان وجودی حسن و عشق مورد تدقیق قرار می-گیرد که از این تامل خصایص عینیت، تشکیک و همبستگی با معرفت به دست می آید. این ویژگی ها می تواند مفهومی به نام هنر اشراقی را پدید آورد که نتیجه پیوند روح هنرمند با عوالم بالاتر و عشق و شوق او به مبدا اعلی است و دستاوردهای آن روگرفت و تقلید جهان برین است. چنین هنری که زاییده عشق هنرمند به حسن و زیبایی است، والاترین هنرمندان را عاشقان خیر اعلی معرفی می کند و نفس هنرمند و مخاطبش را از رکود باز می دارد.
خلاصه ماشینی:
"اینجاست که معنی تجلی جمال و حسن مطلق الهی مشخص میشود که عالمی که صحنة ظهور کمالات خدای خویش است5، چگونه زیباست و اینگونه است که زیبایی در همه جا سرایت کرده است و راهی گشوده میشود که در میان نمودهای زیباییهای حسی و عقلی با راهی مثل حواس و عقل به این زیباییها به عنوان مراتبی از زیبایی پی برد و در ادامه از این برتر رفت و به مراتب اعلای زیبایی، یعنی به منبع جمال واصل شد.
و این همان تقدم جمال بر عشق است؛ بنابر آنکه در نظر سهروردی وقتی انسان به ادراکی از کمالات ذاتی حق برسد زیبایی او را درک نموده است و شوقی دو چندان به سویش پیدا میکنید و عاشق او خواهد شد، یعنی زیبایی را به عنوان حقیقتی خارجی میپذیرد؛ چرا که نورالانوار را نور صرف که هستی دهنده و نور دهنده به غیر میداند.
چون هنر نمود زیبایی است که در روح انسان هنرمند ریشه دارد و بدون دریافت چنین زیباییای حیات نفسانی وی دچار رکود خواهد شد، لذا این هنری که زاییدة عشق هنرمند به حسن و زیبایی است، والاترین هنرمندان را عاشقان کوی دوست معرفی میکند؛ زیرا هنرمند با ارادة خویش رو به سوی صور اعلای زیبایی نموده و چشم دل را بر پهنای عالم زیبا گشوده است تا جائی که روح حساس و نکتهسنج وی به جلوهای از زیباییهای موجود پی برده و آینة تمامنمای حقیقت و اصل خویش میگردد و ثمرة عشقورزی او به این جلوهها همین خلق آثار هنری است که لباسی ماندگار برای زیبایی و تذکاری نسبت به فطرت اصیل زیباجوی وی و خالق و منشأ آنها، نورالانوار است."