چکیده:
این مقاله، تحلیل نشانه شناسانه تعدادی از نمادهای جانوران در شعر صائب تبریزی و بیدل دهلوی، دو شاعر برجسته سبک هندی است. هدف اصلی از این بررسی، نمایش چگونگی کارکرد نمادهای جانوران در ساختار زبان شاعرانه است. این نمادها به شکل بن مایه های اصلی، در دوره های مختلف و در آثار ادبی تکرار می شوند و با توجه به مقتضای حال، محور دلالتی آنها را گسترش می دهند. پایه تحلیلی این بررسی به طور عمده، بر موقعیت نمادین این نشانه ها در شعر بنا شده است و ضمن تحلیل کارکرد و نقش این نشانه های نمادین در گسترش دامنه معنایی اشعار مورد نظر، نوعی طبقه بندی صوری بر اساس پیش فرض های دلالتی نقش این جانوران در حافظه اجتماعی و ذهنیت راوی این سروده ها در نظر گرفته شده است.
The present article is a semiotic analysis of some animal symbols in poetry of Saib and Bidel، two prominent poets of ‘Indian poetic style’. Its main objective is to show how the symbols function in the structure of poetic language. Such symbols have repeatedly been used as motives in literary works in all history of literature، and accordingly caused shifts in their signification paradigms. The analysis is mainly aims at symbolic status of the signs، and the role they play in expansion of the semantic domain of the poems; it ends in formal classification of the symbols based on their possible significances in both communal mind and the poet’s mind.
خلاصه ماشینی:
زیرا مرغ سعادت است : تنگ چشمان دام در راه هما می گسترند دام ما را چشـم بـر راه شـکار دیگرسـت (صائب ، ١٣٧١، ج ٢: ٥٠١) همان طور که می بینیم در این بیت ، موتیف «هما» به عنـوان یـک نشـانة نمـادین در خـدمت گسترش دامنة معنایی سخن قرار گرفته و ابزاری است در دست راوی تا با استفاده از ویژگی هـای دلالتی آن، معنای مورد نظر خود را به مخاطب بباوراند: از هوس با هیچ قانع شو که این جا عنکبوت می کند صید هما در سـایة بـال مگـس (بیدل، ١٣٤١: ٧٣٧) همان طور که اشاره شد، در اشعار بیدل و صائب در بسـیاری از مـوارد، نمادهـای جـانوران در شکل قراردادی خود به بن مایه های اصلی کلام تبدیل شده و در معانی تلـویحی و تمثیلـی خـود، نمایندگی یک نوع یا تیپ اجتماعی را به عهده می گیرند.