خلاصة:
در این پژوهش محورهای تربیت مدنی از دیدگاه امام علی علیه السلام، به همراه عوامل و زمینه های مصداقی آنها با تاکید بر نهج البلاغه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. روش پژوهش تحلیل محتوا و طی آن تمام خطبه ها، نامه ها و حکمتهای منتسب به امام علی علیه-السلام در نهج البلاغه بود که همه آنها مورد بررسی قرار گرفته است. ابزار پژوهش، فهرست وارسی بود که روایی آن به وسیله صاحبنظران و پایایی آن نیز با محاسبه ضریب همبستگی تایید شد. داده های حاصل از تحلیل اولیه با تحلیل مجرای دیگر برابر با 84/0 بوده و داده ها مورد تجزیه و تحلیل کیفی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که در تربیت مدنی از دیدگاه امام علی علیه السلام عوامل مطرح در قالب چهار محور تحکیم ایمان و عقیده، ترویج اخلاقیات در جامعه، عدالت و حقوق شهروندی است.
ملخص الجهاز:
"به نظر میرسد به این دلیل که از صدر اسلام تاکنون تنها حکومت پیامبر اکرم صلی الله و علیـه و آله و امام علی علیه السلام واجد تمامی شرایط به کمال رسـاندن جامعـه اسـلامی بـوده انـد، بایـد مبانی نظری لازم را برای تربیت مدنی آحاد جامعه در آموزه های مدنی این بزرگواران درباره مـردم و کارگزاران جستجو کرد؛ هم چنین از آنجا که حکومت امام علـی علیـه السـلام از نظـر وسـعت و داشتن کارگزاران متعدد بیشتر شبیه حکومتهای فعلی در جهان معاصر است ، نظام اسلامی می توانـد و باید با الگوگرفتن از حکومت علوی زمینه و شرایط لازم را برای تربیـت شـهروندان خـود فـراهم کند.
جدول ١ ـ محور تحکیم ایمان و عقیده ، عوامل و مصداقهای آن محور عوامل مصداقها/ زمینه ها ایجاد باور توحیدی خطبه ٨٧، ص١٠٣، پ٦ اعتقاد به رستاخیز خطبه ١٠٩، ص١٤٧، پ ٢ و خطبه ١١٣، ص١٥٣، پ٢ جایگزینی ارزشهای الهی به جای ارزشهای غیرالهی خطبه ١٣٠، ص١٧٥، پ٣ اقدام به عمل برای خدا نامه ٤٥، ص٣٩٧، پ٤ و حکمت ١٧٤، ص٤٧٥ و نامه ٣١، ص٣٧١، پ٥ توکل بر خدا خطبه ٩٠، ص١٠٩، پ٣ تحکیم اا رضایتمندی به رضایت خدا حکمت ٢٧٣، ص٤٩٧ و حکمت ٥، ص ٤٤٥و خطبه ٣٧، ص٦٣، پ٣ یمن و عقیده توصیه به استمداد ازخداوند حکمت ١٤٥، ص٤٧١ گذر از دنیا برای آخرت خطبه ٢٣٠، ص٣٣٣، پ٢ حکمت ١١٩، ص٤٦٥ خطبه ٢٠٣، ص٣٠٣، پ٢ خطبه ٢٣٠، ص٣٣٣، پ٣ تأکید بر جایگاه دین درهمه کارها خطبه ١٠٦، ص١٠٣، پ٣ خطبه ٨٧، ص١٠٥، پ٤ پرهیز از به کاربردن فریب و نیرنگ در روابط با دیگران خطبه ٢٠٠، ص٣٠١، پ٣ نامه ٥٣، ص٤١٩، پ٢ خطبه ٤١، ص٦٥، پ٤ توجیه ناپذیری رسیدن به هدف با هر وسیله نامه ٥١، ص٤٠١، پ٤ ٢ ـ ترویج اخلاقیات در جامعه منظور ما از متخلق شدن به اخلاق ، ایجاد شناخت و برانگیخته شـدن احسـاس بـرای تضـعیف و انهدام صفات منفی ومراقبت و پرورش هماهنگ صفات مثبت است تا این صفات ملکه انسان شود."