خلاصة:
ظهور اسلام ، سطح آگاهی های مردم جزیرة العرب را ارتقا داد، امـا پـس از ارتحـال پیامبر اسلام ، با پیدایش احزاب سیاسی ای که پشـتوانه فکـری و عقیـدتی داشـتند، امت اسلامی گرفتار تشتت و اختلافات گسترده ای شد. در تقابل با جریـان فکـری امویان ، به عنوان حزب عربی ، که تاکید بر نژاد برتر عـرب و اجـرای سیاسـت های ضد دینی داشتند، اندیشه تساوی گرایی و مخالفت با تبعیض نژادی میان ملت ها بـا عنوان «اصـحاب تسـویه » ظهـور کـرد؛ ایـن گـروه خـود پـس از مـدتی گرفتـار افراط گرایی شدند و حزب «شعوبیه افراطـی » شـکل گرفـت . هـر کـدام از احـزاب «اصحاب تسویه » و «شعوبیه افراطی » اهداف ، انگیزه هـا و برنامـه های جداگانـه ای داشتند و شعار عدالت محوری ، عدم تبعیض نژادی و تساوی از شعارهای اصلی آنها بود. شعوبیه که در اثر افراط و زیاده روی جریان اموی پدیـد آمـد، خـود بـه نـوعی گرفتار افکار نژادپرستانه شد. آنها، که به برتری نژاد ایرانی باور داشتند، کوشیدند بـا سود جستن از تفاسیر و برداشت های خاص بر فرق کلامی تاثیرگذار باشند. در ایـن میان ، مکتب کلامی شیعی به جهت استحکام اعتقادات شیعه ، کـه نشـئت گرفته از قرآن و سیره و سنت رسول گرامی است ، از انحرافات فکری شعوبیه مصـون مانـد. در این مقاله می کوشیم نحوه شکل گیری جریان شعوبیه و میزان تاثیر آن بر کـلام شیعی را بررسی کنیم .
ملخص الجهاز:
در تقابل با جریـان فکـری امویان ، به عنوان حزب عربی ، که تأکید بر نژاد برتر عـرب و اجـرای سیاسـت های ضد دینی داشتند، اندیشه تساوی گرایی و مخالفت با تبعیض نژادی میان ملت ها بـا عنوان «اصـحاب تسـویه » ظهـور کـرد؛ ایـن گـروه خـود پـس از مـدتی گرفتـار افراط گرایی شدند و حزب «شعوبیه افراطـی » شـکل گرفـت .
مقدمه پس از ارتحال پیامبر اسلام (ص ) و در هم شکسته شدن اتحاد مسلمانان ، جریان اصـیل امامیـه ، راه پیامبر (ص ) را با قبول امامت علی (ع ) – به عنوان جانشـین آن حضـرت – پـی گرفتنـد، امـا جمعی گرفتار تشتت و در آن میان ، کسانی گرفتار خودکـامگی و دنیـاطلبی شـدند کـه در نتیجـه زمینه بازگشت به فرهنگ جاهلیت و عصبیت عربی و قبیله ای فراهم شد؛ از ایـن رو، جریان هـای فکری کلامی نادرست و ناسالم در عرصه های مختلف نمایان شد و بـرای دیـن و جامعـه دینـی مشکلات فراوانی ایجاد کرد و مردم تا صدها سال در آتش مجادلات پردامنه این نحلـه منحـرف گرفتار بودند و پیامدهای ناگوار آن از هر جهت جامعه اسلامی را متأثر کـرد.
(ابی حیان اندلسی ، ١٤٢٢، ج٨، ص١١٥) گاهی کلمه «شـعوبیه » بـه «اصـحاب تسـویه » گفته می شود و این بدان جهت است که اصحاب تسویه برای اثبات برابری انسان بیشتر به آیه ای از قرآن (حجرات : ١٣) تکیه می کردنـد کـه در آن کلمـه «شـعوبا» آمـده اسـت .