خلاصة:
با بروز و گسترش روزافزون مخاصمات مسلحانه در دنیای امروزی، دولت ها و مراجع بین المللی در تلاشی فراگیر سعی در پیشگیری و یا محدود کردن ابعاد یا قاعده مند ساختن نبردها، با تنظیم اصولی در خصوص نحوه برخورد با اقشار آسیب پذیر غیرنظامی از قبیل کودکان، زنان، اسرا و مجروحان و ... و نیز شیوه های مخاصمه و هدایت عملیات جنگی سعی در کاهش آثار مخاصمات دارند و در راه رسیدن به هدف مطلوب، محدودیت هایی نظیر عدم استفاده از سلاح های سمی و آتش زا و کشتار جمعی را به جهت دارا ابعاد مخرب فراوان و غیرقابل کنترل آن ها، قائل شده اند. در مجموع هر چند که در متون اسلامی از قبیل کتاب، سنت، و آراء فقها، نتوان به صورت جزئی و همانند اسناد و اقدامات معاصر به حقوق بشردوستانه پرداخته نشده است ولی اصول و راهبردهای کلی را می توان از منابع یادشده استخراج و با اجتهاد پویا بروز کارآمد نمود
ملخص الجهاز:
مخاصمات را از زاویه حقوقی نیز میتوان مورد مطالعه قرار داد؛ چرا که در جنگ یکی از طرق اعمال قـدرت و جنایات مختلف انسانی و اجتماعی، اقدام مسلحانه است که در چارچوب روابـط موجود میان کنشگران عرصه های بین المللی و داخلی صورت میپـذیرد و القـای یک بینش سیاسی خاص با استفاده از طرق مقرر شده هدف آن میباشد، لذا ایـن فرایند در طول زمان موجد قواعد حقوقی فراوانی بوده و یا خالی از ابداع طرفین بوده یا ناشی از اقتضائات منازعات بوده است .
در این مقاله تلاش بر این اسـت کـه بـا بررسـی متـون اسلامی از قبیل قرآن کریم ، سنت پیامبر اکرم (ص ) و ائمه اطهار(ع ) و نظـر فقهـا، رویکردها و مواضع حقوق بشردوستانه تبیین شود و مـع الوصـف در ایـن مسـیر اقدامات و مواضع بشر معاصر را در قالـب اسـناد صـادره از مراجـع بـین المللـی همچون سازمان ملل متحد، صلیب سرخ جهانی و دولت هـا در قالـب معاهـدات چندجانبه و دوجانبه نیز مورد توجه قرار داده و از نظر تطبیقی مقـولات مختلـف حقوق بشردوستانه در زمینه حفظ کرامت انسانی مورد مداقه قرار گرفته شود.
(هنکرتز ١٣٨٧: ٦٨٤) لزوم رعایت احترام ویـژه بـه کودکـان و حمایـت از حقـوق آن هـا در اسـناد حقوقی مرتبط با درگیریهای مسلحانه غیر بین المللی نیز قید شده است .
(عمید زنجانی ١٣٩٠: ١٤٤) در دوران معاصر نیز قواعد و مقررات حاکم بـر رفتـار بـا اسـیران جنگـی تـا مدت ها جنبه عرفی داشت ، اما امروزه تابع نظـامی اسـت کـه بـه موجـب اسـناد بین المللی مهمی به طور صریح و روشن مشخص شده است .