خلاصة:
غیر از شناخت گفتمان سیاسی امامان معصوم شیعه که در تعارض با گفتمان سیاسی امویان و عباسیان بود، توجه به عنصر مقتضیات زمانه یا فضا و شرایط حاکم بر دوره آنان ضرورت تام دارد. زیرا تاثیر این عنصر، سبب اختلاف در مواضع و عملکرد سیاسی آنان در دوره های مختلف تاریخی است. در این پژوهش برآنیم با استناد به شواهد تاریخی و تحلیل آنها، تاثیر عنصر زمانه را به لحاظ سیاسی، بر مواضع سیاسی امام موسی کاظم بررسی کنیم و نشان دهیم که هرچند آن حضرت متناسب با زمانه سیاسی دوره امامت خود، سیاست تقیه را اتخاذ و از هرگونه همکاری با عباسیان و یا اقدام بر ضد آنان کناره گیری کرد، اما بنا به ضرورت و بر مبنای گفتمان سیاسی پدران خود، نسبت به حکومت عباسی، به اعتراض آشکار یا ضمنی می پرداخت، و سرانجام همین مواضع و مبارزه با سلطه و اقتدار بلامعارض سیاسی عباسیان در عصر خلافت هارون بود که به حبس و شهادت آن حضرت انجامید.
ملخص الجهاز:
گفتمان و زمانه سیاسی امام موسی کاظم× سید حسن قاضوی 1 علی بیات 2 چکیده غیر از شناخت گفتمان سیاسی امامان معصوم شیعه^ که در تعارض با گفتمان سیاسی امویان و عباسیان بود، توجه به عنصر مقتضیات زمانه یا فضا و شرایط حاکم بر دوره آنان ضرورت تام دارد.
در این پژوهش برآنیم با استناد به شواهد تاریخی و تحلیل آنها، تأثیر عنصر زمانه را به‌لحاظ سیاسی، بر مواضع سیاسی امام موسی کاظم× بررسی کنیم و نشان دهیم که هرچند آن حضرت متناسب با زمانه سیاسی دوره امامت خود، سیاست تقیه را اتخاذ و از هرگونه همکاری با عباسیان و یا اقدام بر ضد آنان کناره‌گیری کرد، اما بنا‌به ضرورت و بر مبنای گفتمان سیاسی پدران خود، نسبت‌به حکومت عباسی، به اعتراض آشکار یا ضمنی می‌پرداخت، و سرانجام همین مواضع و مبارزه با سلطه و اقتدار بلامعارض سیاسی عباسیان در عصر خلافت هارون بود که به حبس و شهادت آن حضرت انجامید .
1 اما با وجود همه مطالعات انجام شده درباره زندگانی امامان شیعه×، نقش اصول و مبانی ثابت از سویی و مقتضیات زمان و مکان از سویی دیگر چنان‌که باید و شاید مورد بررسی و مداقه قرار نگرفته است و توجه این دو امر مهم از ضرورت‌های پژوهش درباره تاریخ زندگانی و سیره آنان است.
پژوهش پیش‌رو به روش توصیفی ـ تحلیلی در‌صدد طرح و بررسی موردی این مسئله است که بین گفتمان سیاسی شیعه و عباسیان و نیز مقتضیات زمانه و مواضع سیاسی امام موسی کاظم× (امامت: 183 ـ 148 ق)، چه تناسب و تعارضی وجود داشت که در عین اتخاذ سیاست تقیه و کناره‌گیری سیاسی از‌سوی امام، سرانجام حضرت زندانی شد و به شهادت رسید.
(
, 
, 
)
